Bel kayması nedir?

Omur dizilimindeki düzeni bozan bel kayması, omurga sağlığı açısından büyük bir sorundur. Nitekim omurganın içinden geçen sinirler bel kayması nedeniyle sıkışır ve sinir köklerinde baskı oluşur. Üstte bulunan bir omurun altta yer alan omur üzerinden öne doğru kayması, hastanın şiddetli ağrılar yaşamasına yol açar. Bel kayması şikayetleri en çok L4 omurunun L5 üzerinde öne doğru kaymasıyla oluşur. Hastanın yaşadığı ağrılar ise genellikle bel çevresinde yoğunlaşır. Ayrıca kalça ve bacaklarda da ortaya çıkabilir. 40 yaş üstünde daha sık görülen bel kayması belirtileri, gerekli önlemler alındığında kolaylıkla önlenir. Ne var ki başta ihmal olmak üzere birçok nedenden dolayı belirtiler dikkate alınmadığında hasta ciddi ağrılar yaşamak zorunda kalır. Ofix Blog‘da bu haftaki sağlık köşemizde, bel kayması konusunu ele alacağız ve bel kaymasını önlemenin yolları hakkında faydalı bilgiler paylaşacağız. Bel kayması nedir, nasıl oluşur ve nasıl önlenir diye merak ediyorsanız, ihtiyaç duyduğunuz tüm bilgileri bu yazımızda bulabilirsiniz. 

Kısaca Bel Kayması

Tıp literatüründe bel kayması kısaca, üstte bulunan bir omurun altta bulunan omur üzerinden öne doğru kayması şeklinde tanımlanır. Vücudun düzgün duruş pozisyonunda omurga, kafatası kemiğinin birleşim yerinden kuyruk sokumuna kadar dik şekilde durur. Vücudun bu duruş şekline tıp literatüründe postür denir. Ayakta veya otururken postürünü koruyan kişiler, kas ve eklem sağlığı açısından önemli avantajlar elde ederler. Oysa postürü bozan tüm duruş şekilleri kas ve eklem sağlığı açısından risk yaratır. Bu bağlamda bel kayması riskleri de postürle yakından ilgilidir. Bel kaymasında çoğu zaman L4 omuru L5 üzerinde öne doğru kayar. Bel kayması nasıl oluşur diye merak ediyorsanız genellikle L4 omurunun öne kayması sonucu oluşur diyebiliriz. Kuyruk sokumunun hemen üstünde bulunan L4 omurunun öne kayması, bir taraftan hastanın ciddi ağrılar yaşamasına yol açar. Bir taraftan da postürünü korumasını zorlaştırır. Omur dizilimindeki düzeni bozan tüm omur kaymaları, hastanın yaşam kalitesini ve iş performansını olumsuz etkiler. 

Aslına bakarsanız bel kayması şikayetlerinin tüm yaş ve meslek gruplarında oluşması mümkündür. Nitekim çocukluk döneminden yaşlılığa kadar pek çok nedenle bel kaymasının gerçekleşmesi mümkün. Bununla birlikte, zamanının çoğunu masa başı işlerde geçiren kişiler bel kaymasına daha yatkındır. Bozuk duruş şekilleri nedeniyle bel kaymasının görülme riski ciddi ölçüde artar. Ayrıca ilerleyen yaşla birlikte bel kaymasına yatkınlık artar. Çünkü omurgadaki yıpranmaların etkisiyle omurların kayma riskleri artar. Hatta kişinin herhangi bir nedenle öne doğru ani bir hareketi bile yaşından bağımsız olarak bel kaymasıyla karşılaşmasına yol açabilir. Bu gibi durumlarda omurilik sıkışır ve sinirler üzerinde baskı oluşur. Bu baskının kısa süreli ağrılara neden olması mümkündür. Fakat uzun süreli ağrılar da başlayabilir. Bel kaymasının yol açtığı ağrılar daha çok bel çevresini etkiler. Bununla birlikte kalça, bacak, ayak veya kollarda da etkileri hissedilebilir. Bel kayması tedavisi hastalığın erken aşamalarında daha kolaydır. İleri aşamalarda ise oldukça güç hale gelir. 

Bel kaymasının belirtileri nelerdir?

Bel kaymasının en önemli belirtisinin bel çevresinde gelişen ağrılar olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim bel kayması şikayeti olan hastaların ağrıları özellikle öne doğru eğilirken artış gösterir. Arkaya doğru eğilirken ise azalır. Ayrıca bu ağrıların yürüyüş sırasında oluşması da mümkündür. Yürüyüş sırasında başlayan ağrılar hastanın yürümesini zorlaştırır. Bel kaymasına bağlı ağrılara kimi zaman kramplar da eşlik eder. Özellikle bacak ve ayak çevresinde hastanın şiddetli kramplarla karşılaşması mümkündür. Kramplar genellikle akşam saatlerinde başlar. Ancak günün herhangi bir saatinde de ağrıların ortaya çıkması mümkündür. Bel kaymasında hasta, bacaklarında hissizlik ve güçsüzlük hisseder. Yaptığı işin gereği olarak günün büyük bölümünü ayakta geçirmek durumundaysa ağrılarının şiddeti artar. Ayakta durmada zorluk çeken hasta, otururken de aynı zorlukları yaşar. Hatta yavaş adımlarla yürümede bile zorluk çeker. Bel kaymasının bu ilk belirtileri, hastanın fiziki aktivitelerini olumsuz etkiler. Ayakta durmada, oturmada veya yürümede çeşitli sorunlar yaşayan hasta, işlerine odaklanmada da güçlük çeker. 

Diğer taraftan, bel çevresindeki her ağrı bel kaymasının belirtisi değildir. Nitekim gün içinde ağır kaldıran veya eşya taşıyan kişilerde bel ağrısının oluşması mümkündür. Bel ağrısı ile bel kayması arasındaki ilişki, ağrının şiddeti ve süresiyle yakından ilgilidir. Yani öne eğilirken veya ağır kaldırırken bir anda şiddetli bir bel ağrısı yaşarsanız, bel kaymasından şüphe edebilirsiniz. Ağrı eğer uzun süre devam ediyorsa bu durumda bel kayması riski yüksektir. Ancak hafif ve kısa süreli ağrıların bel kaymasıyla ilgisi olmayabilir. Herhangi bir nedenle omurgaya fazla yüklenmek, omurlar arasındaki baskıyı arttırır. Bunun sonucunda sinirler sıkışır ve bel ağrısı oluşur. Bu gibi durumlarda belirtiler çoğu zaman istirahatin ardından kendiliğinden geçer. Geçmeyen ağrılar ise omurilikte bir şeylerin yolunda gitmediğine işaret eder. Bel ağrısıyla birlikte gelişen kalça, bacak veya ayak ağrıları da yine şiddetli ve uzun süreliyse bel kaymasına işaret edebilir. Bu gibi durumlarda vakit geçirmeden bir ortopediste başvurmalısınız. 

Bel kaymasının nedenleri ve türleri nelerdir?

Farklı pek çok nedenle bel kaymasının oluşması mümkündür. Bunlar içinde en önemlilerinin omurlarda aşınma, bele fazla yüklenme ve kazalar nedeniyle oluşan travmalar olduğunu söyleyebiliriz. Omurilik kayması ayrıca doğuşsal anomali şeklinde olabilir. Belde disk kaymasının çeşitli enfeksiyonlar sonucunda gelişmesi de mümkündür. Belde kayma ve kireçlenme tümör nedeniyle de gelişebilir. Yaşa bağlı aşınma nedeniyle omurga kayması özellikle 40 yaş üzerinde yaygındır. Bel kaymasının bu çeşidine tıp literatüründe dejeneratif spondilolistezis denir. Bu bel kayması çeşidinde omurga ve çevresindeki dokular birbiri üzerinde kayar. En sık karşılaşılan ikinci bel kayması türü ise spondilolizistir. Halk arasında buna stres kırığı denir. Stres kırığının en önemli nedeni, bel bölgesine aşırı yüklenmedir. Bunun sonucunda gelişen bel kaymasında üstte yer alan omur aşağıya doğru kayar. Stres kırığı genellikle istirahat sırasında belirti göstermez. Ancak hastanın efor gerektiren işler yaparken çeşitli sorunlar yaşamasına neden olur. Stres kırığı nedeniyle hastanın ileride yoğun bel ve kalça ağrıları yaşaması mümkündür. 

Bel kayması türleri içinde en sık karşılaşılan bir diğer tür ise travmatik spondilolistezistir. Bel kaymasının bu çeşidi, kişinin yaşadığı kazalara bağlı olarak gelişir. Travmatik spondilolistezis hastalarının ağrıları daha çok ayakta dururken ve hareket ederken artar. Bu nedenle, “belimde kayma var” şikayetiyle gelen hastaya ilk olarak ağrılarının ne zaman başladığı sorulur. Hastanın kaza geçmişi varsa travmatik spondilolistezis riski yüksektir. Bunlara ek olarak doğuşsal anomali, çeşitli enfeksiyonlar ve tümör nedeniyle de bel kaymasının oluşması mümkündür. Bazı durumlarda bel kayması ameliyatı olmadan hastanın sadece fizik tedavi uygulamalarıyla sağlığına kavuşması mümkündür. Nitekim bel kayması belirtileri ile ilk karşılaştığında hastanın takınacağı tutum önemlidir. Çünkü erken aşamada şikayetleri kolayca gidermek mümkündür. Fakat ameliyat gerekiyorsa bel kayması ameliyatı sonrasında da hastanın bazı konulara dikkat etmesi gerekir. Diğer taraftan hastanın kronik bir başka hastalığı varsa ameliyat şansı olmayabilir. Bu gibi durumlarda fizik tedaviyle şikayetlerini azaltmak mümkündür. 

Bel kaymasını önlemek için neler yapmak gerekir?

Yukarıda kısaca ele aldığımız bel kayması ciddi bir hastalıktır. İhmal edilmesi durumunda hastanın yaşam kalitesini ve iş performansını ciddi ölçüde azaltır. Bununla birlikte, bazı önlemleri etkin şekilde uygulayarak bel kaymasını önlemek mümkündür. Nitekim bel kaymasını kısaca bu şekilde ele aldıktan sonra yazımızın bu kısmında, bel kaymasını önlemek için neler yapmak gerektiğine de kısaca işaret edeceğiz. Fakat bu önlemlere geçmeden önce şu noktayı özellikle vurgulamak istiyoruz. Burada paylaşacağımız bilgiler yalnızca genel sağlık bilgileri bağlamındadır. Bel kaymasını tedavi edici hiçbir nitelik taşımamaktadır. Başka bir deyişle sırf bu önlemlerle bel kayması şikayetlerinizden kurtulmanız mümkün değildir. Eğer bel kayması şikayetiniz varsa, vakit geçirmeden bir ortopediste başvurmalı ve tedavi süreçlerinizi ortopedist gözetiminde sürdürmelisiniz. Burada yer vereceğimiz önlemlerle bel kayması riskinizi azaltabilirsiniz. Aynı zamanda da kas ve eklem sağlığınızı koruyabilirsiniz. Bel kaymasına karşı daha kapsamlı öneriler için bir fizik tedavi uzmanıyla iletişime geçebilirsiniz. 

Ani ve sert hareketlerden kaçınmalısınız.

Bel kaymasını önlemek için her şeyden önce ani ve sert hareketlerden mutlaka kaçınmalısınız. Çünkü bu hareketler, omurların kayma riskini arttırır. Omurlar arasında yer alan diskler ani ve sert hareketlerden çok zarar görür. Aynı zamanda da sinirler üzerindeki baskıyı arttırırlar. Bu artışın bir sonucu olarak kişinin ani baş dönmesi yaşaması mümkündür. Omur gövdeleri arasındaki disklerin suyu ve esneme özelliği ilerleyen yaşla birlikte azalır. Bu da özellikle 40 yaş üzerinde bel kaymasının daha sık oluşmasına neden olur. Ani ve sert hareketler bazı durumlarda boyun kireçlenmesi ve ensede ağrı gibi şikayetleri tetikler. Yaptığınız işin gereği olarak günün büyük bölümünü masa başında geçiriyorsanız bu konuda daha dikkatli olmalısınız. Çünkü postürünüzü gün boyunca korumanız zorlaşır. Bu da omurga ve omurlarınızı ani ve sert hareketlere karşı çok daha dayanıksız hale getirir. Bel kaymasını önlemek için hareketlerinizi yavaş ve yumuşak şekilde gerçekleştirmeye özen gösterirseniz bu konuda önemli avantajlar elde edersiniz. 

Kilonuza dikkat etmelisiniz.

Fazla kilolar nedeniyle eklemler üzerindeki baskı ciddi ölçüde artar. Nitekim fazladan alınan her kilo, eklemler üzerinde 4 kiloluk bir basınç yaratır. Ki bu durum eklem sağlığı üzerinde ciddi bir risk oluşturur. Aldığınız fazla kilolar nedeniyle omurlarınız arasındaki diskler zarar görür. Arka kısımdaki faset eklemler de bu durumdan zarar görür. Eklem sağlığınızı korumak ve bel kayması sorunu yaşamamak için kilonuza dikkat etmelisiniz. Disk kayması sorunu yaşayanların da yine fazla kilolardan kurtulması gerekir. Eğer bel kayması ameliyatı olmanız gerekiyorsa, fazla kilolar ameliyat şansınızı azaltır. Bu gibi durumlarda ortopedist, hastayı öncelikle diyetisyene sevk eder. Fazla kilolarından kurtulan hasta, bel kayması ameliyatından sonra sağlığını geri kazanır. Ancak tabii ki yeniden kilo almaması gerekir. Aksi durumda bel kayması şikayetlerinin tekrarlaması mümkündür. Formuna dikkat eden kişilerde belde disk kayması belirtileri daha nadir oluşur. Bu kişiler ayrıca fizik tedavi süreçlerinde daha hızlı ilerleme gösterir. 

Aşırı ağır ve dengesiz yük taşımamalısınız.

Ağır kaldırırken bele fazla yük binmesi kaza ve yaralanma risklerini arttırır. Nitekim bu gibi durumlarda travmatik spondilolistezisle karşılaşabilirsiniz. Ağır kaldırırken omurlarınızın göreceği zarar sonucu ileride bel kaymasının diğer çeşitleriyle de karşılaşmanız mümkündür. Yaptığınız işin gereği olarak ağır kaldırmanız gerekiyorsa, belinize fazla yüklenmemek için gerekli önlemleri mutlaka almalısınız. Bunun için öncelikle dizlerinizi kırarak çömelin. Bu sırada belinizi yere dik olacak şekilde tutun. Destek almak için belinizi değil, dizlerinizi kullanın. Eğer yere çömelmek yerine belinizi eğerek ağır kaldırırsanız bel bölgenizde çeşitli zedelenmeler oluşur. Bu nedenle gün içinde bel ağrıları yaşayabilirsiniz. Disk kayması belirtileri bu gibi durumlarda hızla ilerler. Üstelik sadece bel kayması riski değil, aynı zamanda bel fıtığı riskiyle de karşılaşabilirsiniz. Oysa ağır kaldırırken doğru şekilde hareket ederseniz bu riskleri önlersiniz.

Fazla efor gerektiren sporlardan uzak durmalısınız.

Fazla efor gerektiren sporlar, vücuttaki zorlanma miktarının artışıyla birlikte omurilik ve sinirlerin sıkışmasına yol açar. Özellikle yarışmalı sporlarda bu riskler daha yüksektir. Üstelik artan stresle birlikte vücudun verdiği tepkiler de daha yüksek düzeye ulaşır. Bu nedenle fazla efor gerektiren sporlardan uzak durmalısınız. Bu sayede bir taraftan eklem sağlığınızı daha iyi korursunuz. Bir taraftan da vücudunuzda karıncalanma, yanma, uyuşma gibi şikayetlerle daha az karşılaşırsınız. Eğer bu tür bir sporla ilgileniyorsanız, bel kayması yaşamamak için nasıl davranmanız gerektiğini mutlaka öğrenmelisiniz. Spora bedeninizi alıştırmak için yapacağınız ısınma egzersizleri bu konuda faydalı olacaktır. Bununla birlikte, spora orta yaş ve üzerindeyken başlayacaksanız ısınma egzersizlerinin yetersiz kalması da mümkündür. Çünkü vücudumuz fazla efor gerektiren sporlara ileri yaşlarda daha zor uyum sağlar. Hatta orta yaş ve üzerinde ısınma egzersizlerinin bile bel kayması veya kalça kayması belirtilerini tetiklemesi mümkündür. Disk kayması bacak ağrısı ile birlikte kişinin yürümesini bile zorlaştırır. 

C ve D vitaminlerinden yararlanmalısınız.

Bel kaymasını önleme yollarından biri de C ve D vitaminlerinden yeterince yararlanmaktır. Nitekim bu vitaminler kas, kemik ve eklem sağlığı üzerinde güçlendirici etkilere sahiptir. Kısaca ifade edecek olursak C vitamini, omurga ve kıkırdak dokusundaki bozulma, incelme ve aşınmalara iyi gelir. Bu nedenle beslenme programınızda C vitamini yönünden zengin sebze ve meyvelere yeterince yer vermelisiniz. Böylelikle özellikle sabah saatlerinde bel, kalça ve omurganızda oluşan ağrıların azalmasını sağlayabilirsiniz. Diğer taraftan D vitamini de omurga ve eklem sağlığı için çok faydalı bir vitamindir. Bu bağlamda örneğin kemik erimesi, kemiklerde çatlama ve kırılma, kireçlenme gibi şikayetleriniz için D vitamininin büyük faydasını görürsünüz. D vitamini bakımından zengin besinler tüketirseniz omurga sağlığınız çok daha güçlü hale gelir. Böylelikle bel kayması riskleriyle daha kolay başa çıkarsınız. Bel kayması ameliyatı olmuşsanız beslenme programınızda bu vitaminlere daha fazla yer vererek eski formunuza daha çabuk ulaşırsınız. 

Tüm okurlarımıza sağlıklı, keyifli ve bol kazançlı günler diliyoruz…