Sabahattin Ali’yi Okuma Rehberi

Türk edebiyatının en önemli yazarlarından biri olarak kabul edilen Sabahattin Ali, 41 yıllık ömrüne sığdırdığı birbirinden güzel eserlerle kalıcı izler bıraktı. Sabahattin Ali‘nin en önemli eserleri olarak kabul edilen Kürk Mantolu Madonna, Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan eserleri, aynı zamanda da Türk edebiyatının başyapıtları arasında değerlendirilmekte. Sabahattin Ali‘nin eserlerinde olay örgüsündeki dinamizm, eserlerin taşıdığı mahalli renkler, insani gerçeklik ile toplumsal gerçekliğin iç içe geçmesi, bozuk iktidar ilişkilerine yönelik eleştiriler ve daha birçok neden, Sabahattin Ali ismini unutulmaz kılıyor. Ofix Blog‘da Sabahattin Ali‘nin 114. doğum gününe denk gelen bugünkü yazımızda, Sabahattin Ali‘yi kısaca tanıtacak ve en güzel 5 Sabahattin Ali kitabı hakkında bazı bilgiler paylaşacağız. 

Sabahattin Ali kimdir?

Sabahattin Ali, 25 Şubat 1907 tarihinde Gümülcine’ye bağlı Eğridere’de dünyaya geldi. Eğitim hayatına Üsküdar’daki Füyuzat-ı Osmaniye‘de başladı. Yüzbaşı olan babasının Çanakkale’ye tayini üzerine eğitimini Edremit İbtidasi‘nde sürdürdü. Galatasaray Sultanisi’ne kayıt için İstanbul’daki dayısının yanına gitmişse de şehirdeki karışıklıklar nedeniyle kayıt yaptıramayarak Balıkesir Dar-ül Muallimi‘ne giriş yaptı. Sakin, sessiz ve içe kapanık kişiliğiyle dikkat çeken Sabahattin Ali, okuldan arta kalan zamanlarını işporta tezgahında çalışarak geçiriyordu. Yazı yazmaya ilgisi de ilk olarak bu dönemde başladı. 

1927 yılında Balıkesir Dar-ül Muallimi‘ni bitirdikten sonra Sabahattin Ali, Yozgat Cumhuriyet İlkokulu‘na öğretmen olarak atandı. Bir yıl sonra Almanya’ya öğrenci olarak gönderildi. Almanya’daki eğitimini planlanandan daha kısa sürede bitirdi ve yurda döndü. 1930 yılında Aydın Ortaokulu‘na Almanca öğretmeni olarak atandı. 1931 yılında hakkında yapılan bir ihbar sonucu, komünizm propagandası yapma gerekçesiyle tutuklandı. 3 ay tutuklu kaldıktan sonra serbest bırakıldı ve Konya’ya Almanca öğretmeni olarak atandı. Hakkında yapılan ihbarlar devam edince 1933 yılında tekrar tutuklandı ve 1 yıl hapse mahkum edildi. Aynı zamanda da memuriyet kaydı silindi. Cumhuriyet’in 10. yıl affından yararlanarak hapisten çıktı ve memuriyette çalışmasına izin verildi. 1935 yılında tekrar öğretmenliğe atandı.

1937 yılında yayınlanan Kuyucaklı Yusuf romanı, edebiyat çevrelerinde ilgiyle karşılandı ve Sabahattin Ali isminin geniş kitleler tarafından duyulmasını sağladı. Fakat ne var ki bu eser, aile hayatı ve askerliğe muhalif görüşler içerdiği gerekçesiyle toplatıldı. 1940 yılında yayınlanan İçimizdeki Şeytan ve 1943 yılında yayınlanan Kürk Mantolu Madonna, Sabahattin Ali ismini Türk edebiyatı içinde çok önemli bir noktaya taşıdı. Bununla birlikte, hakkında açılan soruşturmalar peşini bırakmadı. İçimizdeki Şeytan‘da dönemin bir kısım “aydın”larına yönelik eleştirileri, Sabahattin Ali‘ye yönelik sürdürülen kara propagandalarda kullanıldı. 1946 yılında Aziz Nesin‘le birlikte çıkardıkları Markopaşa gazetesi de aldığı tehditlerin artmasına yol açtı. Gördüğü baskılar sonucu yurt dışına çıkmaya karar veren Sabahattin Ali, 2 Nisan 1948 günü Kırklareli’nin Sazara köyü yakınlarında öldürüldü.

Sabahattin Ali’nin Yazarlık Deneyimi

Edebiyata şiirle başlayan Sabahattin Ali, daha sonra öykü ve romana yöneldi. Henüz ilk eserlerinden itibaren anlattığı trajik yaşamlar ve hüzünlü ilişkiler, bir yanıyla derin psikolojik çözümlemeler içeriyordu. Keskin gözlem yeteneği sayesinde olayları tümüyle gerçekmiş gibi anlatırken karakterlerin duygu ve düşünce dünyalarına geniş ölçekten bakmayı başardı. Eserleri bir taraftan da toplumsal gerçekliğin eleştirisini içeriyordu. Eserlerinde yer verdiği karakterlerin sahip olduğu haksızlığa isyan duygusu, toplumsal gerçekliğin yanı sıra bozuk iktidar ilişkilerine yönelik bir eleştiri niteliğindeydi. Özellikle Kuyucaklı Yusuf‘tan sonra Sabahattin Ali, eserlerindeki derinlik ve gerçekçiliği güncel sorunlara göndermelerle bütünleştirdi.

İlk eserini 1925 yılında Balıkesir’de Irmak dergisinde yayınlayan Sabahattin Ali, 1930’lu yıllarda Türk öykücülüğüne farklı bir soluk getirdi. 1935 yılında yayınlanan Değirmen, 1936 yılında yayınlanan Kağnı ve 1937 yılında yayınlanan Ses öykü kitapları, Sabahattin Ali ismini Türk öykücülüğünde büyük bir değer haline getirdi. 1937 yılında yayınlanan Kuyucaklı Yusuf ile birlikte romana geçen Sabahattin Ali, bu türde de son derece başarılı olduğunu gösterdi. 1940 yılında yayınlanan İçimizdeki Şeytan ve 1943 yılında yayınlanan Kürk Mantolu Madonna, Sabahattin Ali‘nin bireysel sorunlar ile toplumsal sorunların nasıl iç içe geçtiğini gösteren en önemli eserleri haline geldi. 1943 yılında yayınlanan Yeni Dünya ve 1947 yılında yayınlanan Sırça Köşk ile Sabahattin Ali, olgunluk dönemi öykülerini bir araya getirerek Türk öykücülüğünde sahip olduğu güçlü konumu pekiştirdi. Markopaşa döneminde kaleme aldığı yazılarında da toplumsal sorunlara duyarlılığını açık bir şekilde gösterdi.

En Güzel 5 Sabahattin Ali Kitabı

Sabahattin Ali‘yi kısaca bu şekilde tanıttıktan sonra yazımızın bu kısmında, en güzel 5 Sabahattin Ali kitabı hakkında bazı bilgiler paylaşacağız. Sabahattin Ali eserleri ile henüz tanışmadıysanız burada yapacağız kısa tanıtımın ardından bu 5 eseri mutlaka okumanızı tavsiye ederiz.

Kürk Mantolu Madonna

En güzel 5 Sabahattin Ali kitabı listemizin ilk sırasında Kürk Mantolu Madonna var. Türk edebiyatının en hüzünlü aşk romanlarından biri olan Kürk Mantolu Madonna, Raif Efendi ile Maria Puder‘in yaşadığı hüzünlü aşk etrafında şekilleniyor. Romanda anlatıcı, yeni çalışmaya başladığı işyerinde şirketin eski memurlarından Raif Efendi ile oda arkadaşı olur. Çok iyi derecede Almanca bilen ve çeviriler yapan Raif Efendi, arkadaşları tarafından sürekli hor görülür. Hor görülmemek için işlerini aksatmamaya özen gösterir. İlginç kişiliğiyle anlatıcının dikkatini çeken Raif Efendi, zaman zaman hastalanır ve işlerini evden yapar. Yine hastalandığı bir sırada anlatıcı, çevirisi yapılacak evrakları Raif Efendi‘nin evine götürür. Bu sırada ailesiyle tanışır ve hangi koşullarda yaşadığını öğrenir.

Raif Efendi‘nin maaşı evi geçindirmeye zor yetmektedir. Eşi ve çocuklarının yanı sıra baldızı, baldızının kocası ve iki kayın biraderi de Raif Efendi‘nin eline bakmaktadır. Ne var ki, Raif Efendi‘nin sağlık durumu günden güne kötüye gitmektedir. Bunun üzerine anlatıcıdan, eşyalarını getirmesini rica eder. Bu eşyalar arasında yer alan defterini ise sobaya atıp yakmasını özellikle ister. Oysa anlatıcı, Raif Efendi‘yi merak ediyor ve tanımak istiyordur. Bunun için defteri okumak istediğini belirtir. Defteri okuduğunda hüzün dolu bir aşk hikayesine tanıklık eder.

Raif Efendi ile Maria Puder

Sanayii Nefise‘de resim eğitimi alan Raif Efendi, okulu bıraktıktan sonra babasının isteği üzerine sabunculuk öğrenmek için Almanya’ya gider. Dil eğitimine devam ederken zamanının çoğunu gezip tozmakla geçirir. Girdiği sabun fabrikasına ise çok az uğrar. Günlerden bir gün bir müzede “Kürk Mantolu Madonna” adlı tablo ile karşılaşır. Bu tablodan o kadar etkilenir ki, artık her gün müzeye gidip saatlerce resmi seyretmeye başlar. Üstelik, tablonun sahibi Maria Puder ile tanışmasına rağmen tablodaki kadının o olduğunu anlamaz. Maria Puder ile arkadaşlığı ilerler ve ikisi arasında büyük bir aşk başlar. Ne var ki Raif Efendi, ailesinden gelen bir mektupla babasının öldüğünü öğrenir. Bunun üzerine Türkiye’ye dönmeye karar verir. Maria Puder ise Prag’da kalır.

Raif Efendi yurda döndüğünde, babasından hiçbir şey kalmadığını öğrenir. Enişteleri tüm serveti ele geçirmiştir. Bu süreçte Maria Puder‘den gelen mektuplar kesilir. Aldatıldığını düşünen Raif Efendi, Maria Puder‘den umudunu keserek bir başkasıyla evlenir. Fakat eski mutluluğu yoktur. Aradan 10 yıl geçtikten sonra, Maria Puder‘in kuzeniyle tesadüfen karşılaşır. Maria‘nın bir Türk’ten hamile kaldığını ve doğum sırasında öldüğünü, yanındaki kız çocuğunun Maria‘nın kızı olduğunu öğrenir. Öğrendikleri karşısında ne yapacağını bilemeyen Raif Efendi, adını bile bilmediği ve bir daha hiç göremeyeceği kızının acısıyla hayata küser ve içini defterine döker. Defteri okuduktan sonra anlatıcı, eve döner ve Raif Efendi‘nin öldüğünü öğrenir.

Kuyucaklı Yusuf

En güzel 5 Sabahattin Ali kitabı listemizin ikinci sırasında Kuyucaklı Yusuf var. 1903 yılında Aydın’ın Nazilli kazasına yakın Kuyucak köyünde yaşayan Yusuf‘un evine eşkıya baskın düzenlemiştir. Baskın sırasında ailesini kaybeden Yusuf, aynı zamanda da başparmağını kaybetmiştir. Cinayeti soruşturmaya gelen kaymakam Salahattin Bey, Yusuf‘un durumuna çok üzülür ve onu yanına alır. Kaymakamın karısı Şahinde, Yusuf‘tan hiç hoşlanmaz. Fakat Muazzez isimli çocuğu, Yusuf‘la vakit geçirmekten çok hoşlanır. Kaymakam ise evinde huzur bulamadığı için kendisini içkiye verir. Kaymakamın Edremit’e tayini çıkınca Yusuf burada okula başlar. Fakat Yusuf okumak istemez. Zeytinlikte çalışarak ailenin geçimine katkı sağlar.

Günlerden bir gün Yusuf ile Muazzez, salıncağa binmek için meydana giderler. Bu sırada Şakir isimli bir roman kahramanı Muazzez‘i rahatsız eder. Bunun üzerine Yusuf‘tan yumruğu yer. Şakir bu yumruğun intikamını almak için yemin eder. Bu sırada Salahattin Bey, bir arkadaşının oyununa gelerek kumar oynar ve 320 lira borçlanır. Ali‘den aldığı parayla babası bildiği Salahattin Bey‘in kumar borcunu kapatan Yusuf, bunun karşılığında Muazzez‘in Ali‘ye verileceğini öğrenir. Fakat Muazzez aslında Yusuf‘u seviyordur ve ona aşkını ilan eder. Bu durum karşısında Yusuf, evliliğe göz yumar. Ne var ki, İhsan‘ın düğünü sırasında Ali, Şakir tarafından öldürülür. Yapılan soruşturmanın ardından Şakir, babasının nüfuzunu kullanması sonucu ceza almadan kurtulur. Şakir‘in aslında öteden beri Muazzez‘de gözü vardır ve Ali‘yi bunun için öldürmüştür. Ali‘nin ölümünün ardından Yusuf ile Muazzez kaçarak evlenirler.

Yusuf ile Muazzez

Yusuf ile Muazzez‘in evliliği kaymakamın bilgisi dışında gelişse de bu evlilikten kaymakam memnun olur ve Yusuf‘u dönmeye ikna eder. Ardından Yusuf‘u kaymakamlığa memur olarak alır. Tam işler yoluna girdi derken kaymakam, geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybeder. Artık Yusuf babası gibi sevdiği kaymakamın desteğini kaybetmiştir. Kaymakamlığa yeni atanan İzzet Bey, başparmağı olmayan Yusuf‘un yazı memurluğu görevini sürdürmesini istemez ve ona tahsildarlık teklif eder. Teklifi kabul eden Yusuf, eşi Muazzez ve annesi Şahinde‘yi yalnız bırakarak uzak beldelere tahsilat için gitmeye başlar. Yusuf‘un yokluğunu fırsat bilen Şahinde, arkadaş ziyaretlerine başlar ve eğlence ortamlarında vakit geçirir. Muazzez ilk başta bu hayat şekline karşı çıksa da annesinin telkinlerine daha fazla karşı gelemez ve ona katılır.

Muazzez artık içkili eğlencelerde erkeklerin kollarında gezmeye başlamıştır. Yusuf‘un işi gereği uzun süre evden uzak kalması, bu olup bitenlerin farkına varmasını engeller. Aldığı maaş ailenin geçimini sağlamaya güçlükle yetmektedir. Yusuf‘un yokluğunu fırsata çeviren Şahinde, kızı üzerinden daha rahat bir hayat geçirmeye çalışmaktadır. Şahinde ve Muazzez‘in kötü ünü kasabada kısa sürede yayılır. Artık İzzet Bey de bu eğlencelere katılmaya ve Yusuf‘u çok daha uzak beldelere yollamaya başlar. Günlerden bir gün Yusuf eve beklenenden erken dönünce, evinde karısını başka erkeklerin kollarında görür. Bunun üzerine kendisini kaybeder ve eğlenceye katılanları kurşun yağmuruna tutar. Muazzez de bu sırada yaralanmıştır. Atını uzaklara süren Yusuf, Muazzez‘le birlikte yeni bir hayat kurmak ister. Fakat ne var ki, Muazzez yolda hayatını kaybeder.

İçimizdeki Şeytan

En güzel 5 Sabahattin Ali kitabı listemizin üçüncü sırasında İçimizdeki Şeytan var. Romanın baş kahramanı Ömer, Kadıköy vapurunda gördüğü ve sonradan uzaktan akrabası olduğunu öğreneceği Macide‘ye bir anda aşık olur. Macide babasını yeni kaybetmiştir, fakat bu gerçek ondan gizlenir. Emine teyzesi ve eşi Galip, babasından gelen 40 liradan dolayı Macide‘yi yanlarına almışlardır. Güzel sesiyle herkesi etkileyen Macide, müzik öğretmeni Bedri‘den piyano dersleri almaktadır. Bedri‘nin Macide‘ye ilgisi vardır. Fakat hasta annesinin yanına giden Bedri, Macide‘den uzak kalır. Bu sırada Ömer ile Macide‘nin ilişkileri gelişir. Babasının öldüğünü öğrenen Macide, kısa bir süre sonra evden ayrılır ve Ömer‘in yanına taşınır.

Ömer aslında, insanı yönetenin “içimizdeki şeytan” dediği gizli bir güç olduğuna inanır. Bu sırada işyerinde Hüsamettin Efendi‘nin kasadan para çaldığını öğrenir. Bunun anlaşılmaması için Hüsamettin Efendi hesaplarla sürekli oynamaktadır. Bu durumu arkadaşlarıyla paylaşan Ömer, tüm kötü eylemlerin suçlusu olarak “içimizdeki şeytan”ı görmeye devam eder. Macide‘yle birlikte ekonomik sıkıntılar artınca, artık yanlış yollara sapmaya başlar. Arkadaşı Nihat, geçim sıkıntısını aşmak için Hüsamettin Efendi‘yi tehdit etmesini söyler. Bu sırada Bedri, onlara ekonomik destek sağlar. Macide‘nin Bedri‘yle aralarında bir şeyler olduğundan şüphe eden Ömer, Macide‘nin giderek kendisinden uzaklaşmasına yol açar. Macide‘den özür dilediği gün Ömer, Hüsamettin Efendi‘yi tehdit ederek ondan para almış ve bu parayı Nihat‘a vermiştir. Katıldıkları bir yemek davetinde Macide‘nin uğradığı tacize Ömer‘in kayıtsız kalması aralarındaki bağı tümüyle koparır. Ömer arkadaşlarıyla birlikte tutuklanınca, Macide‘yi Bedri‘ye emanet eder. Ömer hapisteyken, “içimizdeki şeytan” dediği şeyin kendi iradesizliği olduğunu anlar.

Değirmen

En güzel 5 Sabahattin Ali kitabı listemizin dördüncü sırasında Değirmen var. Sabahattin Ali‘nin en güzel öykülerinin yer aldığı bu kitaba ismini veren öykü, seven bir Çingene’nin hikayesini anlatır. İlk olarak 1929 yılında yayınlanan bu öyküde Sabahattin Ali, aşkı için kendi kollarından vazgeçen Atmaca isimli öykü karakterinin hikayesini anlatır. Öyküde sevgiye ilişkin olarak şu tanım oldukça dikkat çekicidir: “Sevgili bir vücutta bulunmayan bir şeyi kendisinde taşımaya tahammül etmeyerek onu koparıp atabilmektir.” Kitapta yer alan Kurtarılamayan Şaheser, Kırlangıçlar, Viyolonsel isimli öyküleri, Türk öykücülüğünde Sabahattin Ali isminin kendine özgü bir yer edinmesini sağlayan en önemli öyküleri arasındadır. Bir Firar, Candarma Bekir ve Bir Cinayetin Sebebi öyküleri ise toplumcu gerçekçilik açısından Sabahattin Ali ismini özgün kılan öyküler arasındadır.

Sırça Köşk

En güzel 5 Sabahattin Ali kitabı listemizin beşinci sırasında Sırça Köşk var. Sabahattin Ali‘nin hikaye ve masallarından oluşan bu eser, yazarın dil hakimiyeti ve sözcük seçimindeki titizliği gösteren en önemli eserlerinden biridir. Ölümünden bir yıl önce yayınlanan bu eserde Sabahattin Ali, Türk edebiyatında toplumcu gerçekçiliğin en başarılı örnekleri arasında yer alan çalışmalarını bir araya getirdi. Uzun süreler yasaklı kitaplar arasında yer alan Sırça Köşk, farklı sınıfsal ve kültürel aidiyetler arasındaki çatışmaları insan varoluşuna ışık tutarak yansıtmakta. Gerçek hayata göndermelerle dolu hikaye ve masallarıyla Sabahattin Ali, içinde yaşadığı çağı ve toplumu çözümleme becerisinin ne kadar güçlü olduğunu bu eserinde bir kez daha göstermekte.

Tüm okurlarımıza sağlıklı, keyifli ve bol kazançlı günler diliyoruz…