Kombi zehirlenmesi nedir ve nasıl önlenir?

Doğal gaz kombi sistemleri ısınma ve sıcak su ihtiyacını karşılamak için en fazla tercih edilen sistemlerden biridir. Doğru şekilde kullanıldığında bu sistemler ısınma konforumuzu ve sağlığımızı korumamıza büyük katkı sağlar. Ne var ki kullanım hataları ve bazı ihmallerden dolayı doğal gaz kombi sistemleri bazı sağlık risklerine yol açar. Bunlar içinde en önemlisi şüphesiz ki kombi zehirlenmesidir. Kimi zaman doğal gaz zehirlenmesi veya karbonmonoksit zehirlenmesi şeklinde de ifade edilen kombi zehirlenmesi hakkında bilgi sahibi olmak, özellikle doğal gaz kombi kullanıcıları için hayati öneme sahip. Bu zehirlenme çeşidinin nasıl ortaya çıktığını, belirtilerinin neler olduğunu ve korunma yollarını bilirseniz ileride karşılaşabileceğiniz sorunların üstesinden daha kolay gelirsiniz. Zehirlenme risklerine karşı alacağınız önlemler sizin ve sevdiklerinizin hayatını kurtarabilir. Halihazırda devam eden kış soğukları nedeniyle ofislerde ve evlerde kombi kullanımı artarken kombi zehirlenmesi riskleri de artıyor. Ofix Blog‘da bu haftaki sağlık köşemizde, kombi zehirlenmesi hakkında faydalı bilgiler paylaşacağız. 

Kombi zehirlenmesi nedir?

Kısaca ifade etmek gerekirse kombi zehirlenmesi, bir tür doğal gaz zehirlenmesidir. Karbonmonoksit zehirlenmesi olarak da bilinen bu zehirlenme çeşidi, doğal gazın yanması sonucu oluşan karbonmonoksit gazıyla ortaya çıkar. Nitekim karbonmonoksit gazı renksiz, kokusuz, tatsız ve tahriş edici olmayan bir gazdır. Bu gazın solunum yoluyla vücuda girmesi sonucunda vücuttaki karbonmonoksit miktarı artmaya başlar. Vücudumuzda hücre ve dokulara oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri, taşıdığı oksijeni karbonmonoksitle değiştirmeye başlar. Bunun sonucunda hücre ve dokulara yeterince oksijen ulaşmaz. Bu nedenle bazı fonksiyon bozuklukları ortaya çıkar. Vücutta karbonmonoksitin yoğun miktarda birikmesi can kaybına yol açar. Kişi çoğu zaman bu sürecin farkına bile varamaz. Çünkü karbonmonoksit gazı kolay fark edilebilen bir gaz değildir. Solunum yoluyla vücuda girdiğinde herhangi bir tahrişe yol açmaz. Ortamdaki varlığını ancak gaz dedektörleri yardımıyla anlamak mümkündür. Bu dedektörlerin çalışmaması durumunda kişi farkına bile varmadan karbonmonoksit zehirlenmesi sonucu hayatını kaybedebilir. 

Karbonmonoksitin vücuda her girişiyle birlikte kandaki oksijen seviyesi azalmaya başlar. Bu nedenle kombi zehirlenmesi belli bir süre içinde gerçekleşir. Kombi tesisatında doğal gaz kaçağı varsa veya teknik bir sorundan dolayı kombi doğal gazı yakmadan ortama bırakıyorsa kombi zehirlenmesi riski oluşmaya başlar. Kombi kullanılan ortamda menfezlerin açık olması, ortama oksijen girişini sağlayacağı için zehirlenme belirtilerinin daha düşük düzeyde seyretmesini sağlar. Ancak ne var ki soğuk kış aylarında doğal gaz kombi kullanıcılarının önemli bir bölümü ortam ısısını korumak adına menfezleri kapatma yoluna gidebiliyor. Bunun sonucunda kombi zehirlenmesi belirtileri çok daha hızlı şekilde ortaya çıkıp ilerleyebiliyor. Menfezleri açık tutan kombi kullanıcıları, olası bir gaz kaçağı durumunda vücutlarına daha az karbonmonoksit alarak bu sorunu erken aşamada fark edebilir. Kapalı menfezler ve bir de bozuk gaz dedektörleri nedeniyle maalesef kombi zehirlenmeleri can kayıplarıyla sonuçlanabiliyor. Bu nedenle doğal gaz kullanıcılarının karbonmonoksit zehirlenmelerine karşı aslında her an tetikte olmaları çok önemli. 

Kombi zehirlenmesi nasıl oluşur?

Kombi zehirlenmesinin oluşumu ortama yayılan karbonmonoksit gazıyla başlar. Kombinize doğal gaz girişi sağlayan borularda, vana bağlantı noktalarında veya kombinizin herhangi bir parça ya da ekipmanında herhangi bir nedenle gaz sızıntısı oluşabilir. Gerekli standartlara uygun olmayan parça ve ekipman kullanımı bu bağlamda kombi zehirlenmelerinin en önemli nedenleri arasındadır. Yetkisiz firma veya kişiler tarafından yapılan kombi montaj ve bakım hizmetleri de risklidir. Bunların da tesisatta veya kombide gaz kaçağı yaratması mümkündür. Ayrıca tıkalı bacalar da kombi zehirlenmesinin en önemli nedenleri arasındadır. Yılda bir defa yapılması gereken periyodik kombi bakım hizmetlerinin ihmali, kombi zehirlenmesine karşı alınması gereken önlemlerin alınamamasına neden olur. Soğuk kış günlerinde menfezlerin kapatılması da yine kombi zehirlenmesinin ölümle sonuçlanmasının en önemli nedenlerinden biridir. Vücutta karbonmonoksit miktarının artması bazı durumlarda çok az belirti verebilir. Ne var ki, karbonmonoksitle bağlanmış hemoglobinlerin yüzde 60 düzeyine ulaşması can kaybına neden olur. 

Kombi zehirlenmesi belirtileri nelerdir?

Bazı durumlarda kombi zehirlenmesi hiç belirti vermeyebilir. Veya kişi uyku halindeyse bu belirtilerin farkına bile varamadan hayatını kaybedebilir. Kombi zehirlenmesinin belirtileri ortamdaki oksijen ve karbondioksit oranıyla yakından ilgilidir. Oksijen oranı yavaş yavaş düşmeye başlıyorsa ve kişinin bilinci yerindeyse, bu durumu ilk olarak baş ağrısı ve yorgunluk şikayetiyle fark edebilir. Bazı durumlarda baş dönmesi de yaşayabilir. Karbonmonoksit oranı arttıkça belirtiler de artar. Bu aşamada ilk olarak mide bulantısıyla karşılaşabilir. Daha ileriki aşamalarda kusma sorunu yaşayabilir. Kişi eğer uyku halindeyse bu belirtileri hiç hissetmeyebilir de. Üzerinde bir ağırlık hisseden kişilerin gerçekte çok azının aklına kombi zehirlenmesi gelir. Bu nedenle genellikle pencereyi açıp ortama temiz hava girişi sağlamakla yetinilir. Oysa ortamdaki oksijen oranı düştükçe bilinç kaybı başlar. Bu aşamada muhakeme bozukluğu, konuşma ve görme bozukluğu gibi şikayetler oluşabilir. Hızlı ve doğru karar almada güçlük çeken kişi kombiyi ve vanayı kapatmaya üşenip bir köşede kestirmeye çekilirse iş işten geçebilir. 

Kombi zehirlenmesi en çok kimleri etkiler?

Bazı kişiler kombi zehirlenmesini daha erken aşamada ve kolayca fark edebilir. Bu da yine vücutlarındaki oksijen miktarına verdikleri tepkiyle yakından ilgilidir. Örneğin hamileler, vücutlarında azalan oksijen miktarını diğer kişilere oranla daha kolay hisseder. Çünkü fetal kan hücreleri, yetişkinlerin kan hücrelerine oranla karbonmonoksiti daha kolay alır. Bunun sonucunda hamileler doğal gaz zehirlenmesine karşı daha duyarlı hale gelir. Karbonmonoksitin hemoglobinle birleşmesi sonucu oluşan karboksihemoglobin en çok hamileleri etkiler. Diğer taraftan, çocuklar da karbonmonoksit zehirlenmesi konusunda yetişkinlere oranla daha duyarlıdır. Çünkü çocukların soluk alıp vermeleri yetişkinlere oranla daha fazladır. Bu da kombi zehirlenmesi belirtilerinin çocuklarda daha erken aşamada ortaya çıkmasına neden olur. Bunların yanı sıra yaşlılar ve kronik kalp hastalığı olanlar da karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri konusunda daha hassastırlar. Üstelik yaşlılarda doğal gaz zehirlenmesi belirtilerinin özellikle beyinde kalıcı hasarlara neden olması mümkündür. Kronik kalp hastalığı olanlar da nefes darlığı nedeniyle bu süreci daha kötü geçirebilirler. 

Kombi zehirlenmesi fark edildiğinde ilk olarak neler yapılmalı?

Belirli bir süreçte gerçekleşen kombi zehirlenmeleri, kurtuluş konusunda bazı fırsatları beraberinde getirir. Doğal gazdan zehirlenme şüphesi yaşıyorsanız ilk yapmanız gereken şey kombiyi ve doğal gaz vanasını kapatmaktır. Ardından bulunduğunuz ortamdaki bütün pencereleri açarak ortama olabildiğince fazla oksijen girişi sağlamalısınız. Eğer imkanınız varsa dışarı çıkmanız da iyi bir yöntemdir. Bu süreçte ortama daha çok oksijen girer ve dışarıda daha iyi nefes alırsınız. Ancak aşırı soğuk nedeniyle dışarı çıkamıyorsanız balkona yakın bir noktada veya pencere önünde beklemelisiniz. Bu sayede vücudunuz karbonmonoksiti daha iyi atar. Bunları yaparken kesinlikle sigara içmemeli, kibrit veya çakmak kullanmamalısınız. Elektrikli cihaz çalıştırmamalı, elektrik düğmelerini açıp kapatmamalısınız. Kendinizi güvene aldıktan sonra vakit geçirmeden Alo 187 Doğal Gaz Acil Hattı’nı aramalısınız. Eğer hayati risk söz konusuysa 112 Acil Çağrı Merkezi’ni arayabilirsiniz. Bir yakınınızda kombi zehirlenmesine bağlı hayati risk oluştuğunu görüyorsanız, ilk yardım eğitiminiz varsa gerekli müdahalelerde bulunmalısınız. Fakat eğitiminiz yoksa kişinin rahatça nefes almasını sağlamaktan başka hiçbir müdahalede bulunmamalısınız. 

Kombi zehirlenmesi nasıl önlenir?

Ülkemizde halihazırda 4 milyon civarında kombi ve 100 bin civarında doğal gaz kazanı olduğu tahmin ediliyor. Bu sayıların her geçen gün artacağını düşünürsek aslında ne kadar büyük bir riskle karşı karşıya olduğumuzu kolayca görebiliriz. Kombi zehirlenmesi hakkında faydalı bilgiler paylaştığımız yazımızın bu kısmında, kombi zehirlenmesini önleme yollarına da kısaca temas etmek istiyoruz. Burada paylaşacağımız önlemler bir taraftan kombi zehirlenmesine karşı potansiyel riskleri ortadan kaldırmayı sağlayacaktır. Bir taraftan da kombinizi daha verimli kullanmanıza yardımcı olacaktır. Nitekim kombiden zehirlenmeye yol açan konuların hepsi aslında kombinin hatalı ve yanlış kullanımından veya çeşitli ihmallerden kaynaklanır. Bu nedenle kombi zehirlenmesine karşı alınacak önlemler sadece bir sağlık konusu değil, aynı zamanda da doğal gaz ve kombi verimliliği için önemli konulardır. Kombi kullanımı sırasında uygulayacağınız çevreci ve teknik kurallar sayesinde kombi zehirlenmesi risklerinden kurtulabilirsiniz. Aynı zamanda da kombinizi daha verimli şekilde kullanıp enerji maliyetlerinizi azaltabilirsiniz. 

Kombiniz için periyodik bakım işlerini aksatmamalısınız.

Hangi marka ve modelde bir kombi kullanırsanız kullanın, yılda 1 defa kombi bakımınızı yaptırmanız gerekir. Periyodik bakımı ihmal edilen kombilerde birçok sorunla karşılaşmak mümkündür. Bakımlı kombiler hem sağlık, hem de tasarruf bakımından daha avantajlıdır. Eğer her yıl en geç Kasım ayında kombi bakımı yaptırırsanız, sonbahar ve kış dönemini daha verimli ve sağlıklı bir şekilde geçirebilirsiniz. Bu noktada oluşan maliyet birçok kombi kullanıcısının bakım hizmetlerini aksatmasına yol açabiliyor. Oysa kombi bakımı için yapacağınız masraf, kombiyi tasarruflu kullanma konusunda elde edeceğiniz kazancın yanında çok küçük kalacaktır. Üstelik sizin ve sevdiklerinizin hayatı her türlü masraftan çok daha değerlidir. Ülkemizde kombi bakımı maalesef daha çok kombi arızası ortaya çıktığında akla geliyor. Oysa kombi bakımının ihmal edilmesi nedeniyle oluşan masraflar ve can kayıpları çok daha kötü sonuçlar yaratıyor. Bu noktada özellikle doğal gaz kombi kullanıcılarının dikkatli olmaları şart. Diğer kombilerde zehirlenme ihtimali daha düşükken doğal gaz kombilerde riskler daha yüksektir. 

Yetkili firmalarla çalışmalısınız.

Günümüzde kombi montajı ve bakım hizmeti veren pek çok firma ve tesisatçıya ulaşmak mümkün. İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte bu tür firma ve kişiler çeşitli kanallar üzerinden geniş kitlelere ulaşabiliyor. Ne var ki bunların arasında yetki belgesi bulunmayanların olduğunu da görüyoruz. Kombi montajı ve bakım hizmeti veren firmaların yetki belgesine sahip olması, verdikleri hizmetin kalite standartlarına uygun olduğunu gösterir. Kombinizin montaj veya bakım işleri için hizmet almadan önce ilgili firma veya kişileri iyice araştırmalısınız. Kombi zehirlenmesinden kurtulma yolları bağlamında yapacağınız bu araştırma gerçekten de hayati sonuçlar doğurur. Yetkisiz kişilerden montaj veya bakım hizmeti almanız durumunda doğal gaz zehirlenmesi riskiyle her an karşı karşıya kalabilirsiniz. Montaj veya bakım sırasında küçük bir özensizlik veya ihmal, sizin ve sevdiklerinizin hayatını riske atar. Bu nedenle, montaj ve bakım hizmeti almadan önce ilgili firma veya kişiler hakkında iyi bir araştırma yapmayı ihmal etmemelisiniz. 

Standartlara uygun parça ve ekipmanlar kullanmalısınız.

Başta ekonomik nedenler olmak üzere çeşitli nedenlerden dolayı kombi sistemlerinde bazen standartlara uymayan parça ve ekipman kullanımı görülebiliyor. İster akış şalteri olsun, isterse eşanjör, basınç anahtarı veya brülör, bu gibi parça ve ekipmanların TSE ve CE standartlarına uygun olması gerekir. Elektronik kart ve gaz grubu için de aynı durum geçerlidir. Kombiniz arızalandığında yaptıracağınız değişim sırasında kombinize takılacak parça ve ekipmanların bu standartlara uygun olduğundan emin olmalısınız. Bu konuda eğer güvenilir firmalarla çalışırsanız, herhangi bir endişe duymanıza gerek kalmaz. Çünkü bu firmalarda zaten TSE ve CE standartlarına uygun olmayan parça ve ekipmanlara yer yoktur. Fakat internet üzerinden bulduğunuz bir servisin değiştireceği parça ve ekipmanlar için dikkatli olmalısınız. Her alanda olduğu gibi bu alanda da işini iyi yapmayanlar vardır. Başka bir deyişle hileli yollara sapanlarla karşılaşmış olabilirsiniz. Standartlara uygun olmayan parça ve ekipmanların kombi zehirlenmesi ile can kayıpları yaşamanıza neden olması mümkündür. 

Paslanmaz çelik baca kullanmalısınız.

Kombi zehirlenmesinin nedenleri baca çıkışıyla yakından ilgilidir. Nitekim doğal gaz kombi kullanıcılarının mutlaka standartlara uygun müstakil baca kullanmaları gerekir. Ortak bacaya kombi bağlamak bacanın emiş gücünü azalttığı için hayati riskler doğurur. Üstelik kombide paslanmaz çelik bacanın dışındaki bacaları kullanmamak gerekir. Hangi bacaların kombi için uygun olduğuna dair gerekli standartları gaz firmaları belirler. Bu standartlara uygun paslanmaz çelik bacalarda yanmış gazın baca yoluyla çıkışı sorunsuz şekilde gerçekleşir. Diğer materyallerde ise delinme veya başka nedenlerle ortama karbonmonoksit gazının yayılma ihtimali söz konusudur. Paslanmaz çelik bacalar delinme ve diğer fiziksel etkilere karşı daha dayanıklıdır. Bu da karbonmonoksitin ortama yayılmasını önler. Yeni taşındığınız bir dairede kombide paslanmaz çelik baca kullanılmamış olabilir. Bunu gördüğünüz anda gerekli değişimi sağlamak için harekete geçmelisiniz. Paslanmaz çelik bacanın ortak bacaya bağlanması durumunda da yetkili servisinizin müdahale yapması gerekir. Yoksa kendinizi ve sevdiklerinizi karbonmonoksitten etkin şekilde koruyamazsınız. 

Baca çıkışında şapka olup olmadığını kontrol etmelisiniz.

Baca tepmesi olarak bilinen durum özellikle rüzgarlı havalarda büyük bir risk oluşturur. Nitekim rüzgarlı havalarda bacadan karbonmonoksit gazının çıkması oldukça zorlaşır. Bu da iç ortama karbonmonoksitin yayılmasına neden olur. Bu durumla karşılaşmamak için bacalarda şapka olması zorunludur. Baca şapkası sayesinde bacanız rüzgarın yanı sıra yağmur ve kara karşı da güvenli hale gelir. Aynı zamanda da bacanın içine kuş girmesi gibi riskler ortadan kalkar. Dolayısıyla kombi zehirlenmesini önleme yolları içinde bacanızı da mutlaka kontrol ettirmelisiniz. Oturduğunuz binada baca şapkası yoksa bunun kullanılması için ilgili kişilerle mutlaka iletişime geçmelisiniz. Gerçi şapkasız bacalara karşı ilgili kurumlar gerekli denetim işlerini yapıyor. Ne var ki eski tip yapılarda halen bu tür bacalara rastlamak mümkün. Genellikle maliyet nedeniyle kat malikleri gerekli önlemleri almaya yanaşmayabiliyor. Oysa kombi zehirlenmesini önleme yolları içinde bu konuya da dikkat etmelisiniz. Yoksa özellikle rüzgarlı havalarda kombi zehirlenmesi riski yaşayabilirsiniz. 

Gaz alarm dedektörünün çalışıp çalışmadığından emin olmalısınız.

Doğal gaz kullanıcılarının gaz alarm dedektörü bulundurmaları yasal bir yükümlülüktür. Olası bir kaçak durumunda bu dedektörler devreye girer ve uyarı yapar. Bu sayede pek çok hayati risk ortadan kalkar. Ne var ki, tüm elektronik cihazların belli bir kullanım ömrü vardır. Ve maalesef, ömrünü tamamlamış bir dedektörün kaçak durumunda devreye girmemesi mümkündür. Evinizde veya ofisinizde doğal gaz kombi kullanıyorsanız, yetkili servisinizden aldığınız periyodik bakım hizmetleri kapsamında gaz alarm dedektörünün çalışıp çalışmadığını kontrol ettirmelisiniz. Yetkili servisin yapacağı inceleme sonucunda dedektörün çalışmadığı ortaya çıkarsa yenisiyle değişim sağlanacaktır. Böylelikle doğal gaz kombinizi daha sağlıklı ve güvenli şekilde kullanabilirsiniz. Fakat periyodik bakım hizmeti almıyorsanız bu tür riskleri erken aşamada fark edemezsiniz. Haliyle bu da hayati sonuçlar yaratır. Gaz alarm dedektörleri, kombi kullanımı sırasında ortamda oluşan kaçak ve değişimlere karşı son derece duyarlıdır. 

Ortama hava girişi sağlamalısınız.

Bacalı doğal gaz kombi sistemleri, yanma olayının gerçekleşmesi için gerekli oksijeni iç ortamdan alır. Yaklaşık olarak her 1 metreküplük doğal gazın yakılması için 10 metreküplük hava gerekir. Ortama hava girmesi için kombi kullanılan ortamlarda menfezlerin açık olması gerekir. Aksi durumda yanma olayı düzgün şekilde gerçekleşmez. Nitekim ortamda yeterince hava yoksa kombiniz daha fazla doğal gaz tüketir. Bu da faturanız üzerinde gereksiz bir yük oluşturur. Kombinin içerideki havayı tüketmesi, oksijen yetersizliğine bağlı olarak kombi zehirlenmesi belirtilerinin başlamasına neden olur. Böyle bir durumu önlemek için ortamı pencereleri açarak havalandırmakla yetinmemelisiniz. Çünkü bu yöntem içeriye az miktarda temiz hava girişi sağlar. Ancak kombiniz çalışmaya devam ettikçe içerideki temiz hava azalır. Kombi zehirlenmesini önleme yolları içinde menfezleri açık tutmanız çok daha etkili ve faydalıdır. Bu sayede ortamda oksijen eksikliği oluşmaz. Aynı zamanda da kombide tasarruf yöntemleri bağlamında verimli kullanım gerçekleşmiş olur. Üstelik ortamın ısısı da sabit kalır. 

İmkanınız varsa bacalı kombinizi hermetik kombiyle değiştirebilirsiniz.

Kombi zehirlenmesini önlemenin en etkili yöntemlerinden biri de bacalı kombi kullanımını sonlandırıp hermetik kombiye geçmektir. Evlerde ve ofislerdeki kombi sistemleri temelde iki çeşittir. Bunlardan biri hermetik kombi sistemleridir. Diğeri ise bacalı kombi sistemleridir. Hermetik kombilerde yanma olayının gerçekleşmesi için gerekli oksijen dış ortamdan alınır. Yanmış gaz da yine dış ortama çıkış yapar. Bacalı kombilerde ise yanma için gerekli oksijen iç ortamdan gelir. Yanmış gazın atımı ise baca yoluyla gerçekleşir. Hermetik kombi sistemleri çalışma prensipleri gereği kombi zehirlenmesi riskine karşı daha güvenlidir. Başka bir deyişle kombi zehirlenmeleri daha çok bacalı kombilerde ortaya çıkar. Bununla birlikte, kombinizi değiştirmek istiyorsanız gaz idaresinden onay almalısınız. Yani izinsiz tadilat yaptırmamalısınız. Çünkü kombi değişimi için tesisata yapılacak müdahaleleri bir projeyle gaz idaresine sunmak ve onaylatmak gerekir. Eğer böyle bir değişim imkanınız varsa kombi zehirlenmesine karşı çok güçlü bir önlem alabilirsiniz. İmkanınız yoksa diğer önlemlerle bacalı kombinizi güvenli, verimli ve sağlıklı şekilde kullanabilirsiniz. 

Servis365 ile henüz tanışmadınız mı?

Kombi zehirlenmesi hakkında faydalı bilgiler paylaştığımız bu yazımızı bitirmeden önce, kombi bakım ve temizliği hizmetleri dahil olmak üzere ofisinizin her türlü bakım, onarım, dezenfeksiyon vb. işlemleri için hizmet alabileceğiniz Servis365‘ten kısaca bahsetmek istiyoruz. 2012 yılında faaliyete başlayan Servis365, kurumsal müşteri pazarının ihtiyaçları doğrultusunda Türkiye’de gerçek anlamda “retail facility management” kültürünü hayata geçirmek için kurulan bir sistemdir. Tekil işletmelerden büyük perakende zincirlerine, ofislerden orta ölçekli tesislere kadar geniş müşteri kitlesine hizmet veren Servis365‘in deneyimli kadrosu, ihtiyaç duyduğunuz teknik bakım, onarım, dezenfeksiyon hizmetlerine tek noktadan, hızlı, kapsamlı ve organize çözümler üretmekte. İklimlendirme-havalandırma sistemleri bakımı, aydınlatma sistemi bakımı, elektrik tesisat ve pano bakımları, tadilat-renovasyon hizmetleri gibi 50’den fazla başlıkta hizmet alabileceğiniz Servis365 ile henüz tanışmadıysanız burayı tıklayabilirsiniz. 

Tüm okurlarımıza sağlıklı, keyifli ve bol kazançlı günler diliyoruz…