Thomas Edison: Dünyayı aydınlatan mucit…

Amerikalı mucit ve iş adamı Thomas Edison, 84 yıllık hayatı boyunca binin üzerinde buluşa imza attı. Bu buluşları sayesinde 20. yüzyılda birçok alanda önemli değişimlere öncülük yaptı. Elektrik enerjisi üretiminden kitle iletişimine, ses kayıt teknolojilerinden sinemaya kadar birçok alanda Edison‘un izlerini görebiliriz. İcatları içinde en önemlisi şüphesiz ki elektrik ampulüydü. Ampulün icadı ile yalnızca aydınlatma ihtiyaçlarını karşılamadı, aynı zamanda yeni bir endüstrinin doğmasını sağladı. Thomas Edison‘un icatları içinde ampulün yanı sıra gramofon, film gösterme makinesi, elektrik sigortası, elektrik santralleri gibi yüzlerce icat vardı. Bu icatları sayesinde Edison yalnızca 20. yüzyılın değil, aynı zamanda tüm zamanların en önemli mucitlerinden biri olmayı başardı. Bir Ofix Blog klasiği olan başarı hikayeleri köşemizde bu hafta, Thomas Edison‘un hayatından kesitler sunarak başarı hikayesini ve ampulün icat serüvenini okurlarımızla paylaşacağız. Thomas Edison kimdir, Thomas Edison icatları nelerdir diye merak ediyor ve Thomas Edison hakkında bilgiler arıyorsanız, bu yazımızda kısaca çok şey bulabilirsiniz. 

Thomas Edison kimdir?

Thomas Edison olarak bilinen Thomas Alva Edison, 11 Şubat 1847 tarihinde ABD’nin Ohio eyaletine bağlı Milan şehrinde dünyaya geldi. Samuel Ogden Jr ve Nancy Matthews Elliott çiftinin yedinci çocuğuydu. Thomas Alva 7 yaşına geldiğinde, ailesiyle birlikte Michigan eyaletine bağlı Port Huron’a yerleşti ve ilköğretimine burada başladı. Ne var ki, 4 ay sonra “zeka geriliği ve algılama güçlüğü” gerekçesiyle okuldan uzaklaştırıldı. Küçük Thomas‘ın eğitiminde esas sorumluluğu, Kanada’da öğretmenlik yapmış olan annesi Nancy Matthews Elliott üstlendi. Aynı zamanda da özel dersler alması sağlandı. 3 yıl boyunca devam eden bu dersler sayesinde küçük Thomas, yaşıtlarıyla olan eğitim açığını kapattı. 10 yaşına geldiğinde fizik ve kimya alanına ilgi duymaya başladı. Özellikle Volta piline karşı aşırı bir ilgisi vardı. Yalnızca dersleri için değil, boş zamanlarında da fizik ve kimya kitapları okuyarak vakit geçiriyor ve çeşitli deneyler yapıyordu. Thomas Alva Edison için deney yapmak artık bir tutku haline gelmişti. 

Küçük Thomas‘ın meraklı ve yaratıcı bir kişiliğe sahip olduğu henüz bu dönemde anlaşılmıştı. Başta annesi olmak üzere tüm ailesi onun bu özelliğini takdir ediyordu. Çalışmaları için ihtiyaç duyduğu her türlü yardımı da gösteriyorlardı. Evlerinin kilerinde Thomas için özel bir kimya laboratuvarı hazırlanmıştı. Özellikle Volta pilini incelemesi için gerekli tüm araçlar temin edilmişti. Zorunlu ihtiyaçlarını karşılamanın dışında Thomas‘ın hemen tüm günü bu laboratuvarda geçiyordu. Volta pilinin çalışma prensibi Thomas için son derece fantastikti. Volta kaplarından elektrik akımı üretmekten aldığı keyfi başka hiçbir şeyden alamıyordu. Henüz 10 yaşındayken elektrik akımı üretmeyi başaran Thomas, iletkenler üzerine yaptığı çalışmaları kimyasal deneylerle birleştiriyordu. Öğrendiği her yeni bilgi, düşünce ufkunu biraz daha genişletiyordu. Ve yeni deneylere ilham veriyordu. Kimya laboratuvarında kendi başına bir telgraf aygıtı yapmayı başaran küçük Thomas, 12 yaşına geldiğinde Mors alfabesini öğrenmişti. Fakat ailesinin maddi durumu iyi değildi ve ailesine destek olmak istiyordu.

Thomas Edison ve Kimyasal Deneyleri

Thomas Edison‘un ilk iş deneyimi, henüz 12 yaşındayken Port Huron ile Detroit arasında çalışan bir trende gazete ve meyve suyu satarak başladı. Sattığı haftalık gazetenin basımını da kendisi gerçekleştiriyordu. Daha önce geçirdiği bir ateşli hastalık sonucu kulaklarında işitme kaybı oluşmuştu. Buna rağmen trende gazete ve meyve suyu satmaktan keyif alıyor, ailesine maddi destek sağlamaktan mutluluk duyuyordu. Ne var ki, trendeki işi nedeniyle evdeki laboratuvarından uzak kalması gerekmişti. Bu duruma çok üzülen küçük Thomas, ailesinin de desteğiyle laboratuvarını trene taşıdı. Artık bir taraftan trende gazete ve meyve suyu satıyor, bir taraftan da kimyasal deneyler yapıyordu. Fakat bu durum fazla uzun sürmedi. Trende yaptığı deneylerden biri yangına sebep olunca işini kaybetti. Üstelik yangın sırasında aldığı bir yara nedeniyle kulaklarındaki işitme güçlüğü daha da arttı. Bu olaya çok üzülen Thomas Edison hayatı boyunca bu olayın etkisinde kaldı. Deney yaparken güvenlik önlemleri almaya her zaman büyük özen gösterdi. 

İlk iş deneyimiyle birlikte Thomas Edison, para kazanmanın ne kadar zor ve değerli bir şey olduğunu anlamıştı. Daha önce kimyasal deneyleri için gerekli malzemeleri karşılaması için ihtiyaçlarını ailesine iletiyordu. Para kazanmaya başladıktan sonra ihtiyaçlarını kendisi karşılamaya başladı. Elindeki paranın kısıtlı olması ona, kaynakları verimli kullanma özelliği kazandırdı. Thomas Edison özellikleri içinde bu özelliği, sonraki tüm çalışmalarında etkisini hissettirecekti. Thomas Edison hayatı boyunca yaptığı çalışmaları verimli şekilde yönetmek konusunda olağanüstü bir beceriye sahipti. Kimyasal deneyleri fiziksel ve mekanik uygulamalarla birleştirme becerisini de bu dönemde kazandı. Thomas Edison‘un çocukluğu sırasında gördüğü bir gerçek, kimyasal yöntemlerle sadece elektrik üretmenin bir anlam ifade etmediğiydi. Ürettiği elektriği yararlı bir iş için kullanması gerekiyordu. İleride ampulün icadı ve Edison buluşları olarak anılacak buluşların ardında bu motivasyon vardı. Thomas Edison‘un tüm zamanların en önemli mucitlerinden biri olmasını sağlayan temel özelliği, farklı alanlarda edindiği bilgi ve deneyimleri verimli ve işe yarar bir şekilde kullanmasıydı. 

Thomas Edison ve Elektrik

Küçük yaşlardan itibaren elektrik akımına büyük ilgi duyan Thomas Edison, trende çalıştığı dönemde telgrafçılık konusunda bilgi ve deneyimlerini ilerletmişti. Trendeki işini kaybettikten sonra telgrafçılık alanında çalışmaya karar verdi. 1863 ile 1868 yılları arasında ABD ve Kanada’da birkaç telgrafhanede çalıştı. 5 yıl boyunca telgraf operatörlüğü yaptığı bu dönem, elektrik akımıyla ilgili deney ve gözlemlerini geliştirdiği son derece verimli bir dönem oldu. 1868 yılında Boston’a yerleşti ve Western Union Telegraph Company‘de gece operatörü olarak işe başladı. Boston’da elektrik akımı üzerine çalışmak için daha geniş imkanlar mevcuttu. Bu imkanlar sayesinde elektrik akımı ile ilgili çalışmalarını derinleştirme fırsatı buldu. Boston’da özellikle Faraday‘ın çalışmalarıyla ilgileniyordu. Faraday deneylerini kendi laboratuvarında tekrarlayarak ulaştığı sonuçları sistematik hale getiriyordu. Bu deneylere kendisini o kadar kaptırmıştı ki, çalışmalarına daha fazla zaman ayırabilmek için işten ayrıldı. Faraday deneyleri ona, ilk icadı olan oy kayıt makinesine giden yolun kapılarını açmıştı. Ne var ki bu icadı ilgi çekmedi. 

Thomas Edison için Boston dönemi hayal kırıklığıyla sonuçlandı. İlk icadı kimsenin dikkatini çekmediği için satış başarısı sağlayamamıştı. Üstelik Edison‘un büyük borçlar almasına neden olmuştu. 1869 yılında Boston’dan ayrılarak New York’a yerleşen Edison, New York Borsası‘nda telgraf operatörü olarak işe başladı. Boston’daki laboratuvarına oranla New York’taki laboratuvarının imkanları kısıtlıydı. Fakat düzenli bir gelire sahip olan Edison için bu iş, deneylerinde kullanacağı araç ve gereçleri temin etme fırsatı sağlamıştı. Edison aslında, telgraf operatörlüğü için dezavantajlı konumdaydı. Çünkü ciddi bir işitme güçlüğü vardı. Ve bu sorun, Amerikan İç Savaşı sırasında telgraf operatörlüğü yaparken bazı sorunlar yaşamasına yol açmıştı. Telgraftan gelen elektrik sinyallerini harflere dönüştürecek bir yazıcı geliştirme fikri, ilk olarak bu dönemde aklına gelmişti. Bu sayede işitme güçlüğünü dezavantaj olmaktan çıkarabilirdi. Aynı zamanda da yeni bir teknolojiye öncülük yapabilirdi. Amerikan İç Savaşı yıllarında ve Boston döneminde bu amaçla sürdürdüğü çalışmalar, New York döneminde olumlu sonuçlar verdi. 

Thomas Edison’un İcat Tutkusu ve Endüstriyel Çalışmaları

1870 yılında New York Borsası‘nda telgraf operatörü olarak çalıştığı sırada Thomas Edison, Western Union Telegraph Company‘den çok önemli bir iş teklifi aldı. Üzerinde çalıştıkları telgraflı kayıt aygıtı telemi geliştirmek için Thomas Edison‘dan yardım istenmişti. Edison daha önce New York Borsası‘nda kullanılan telgrafı ustaca tamir etmişti. Altın borsasında kullanılan telgrafı tamir ederek bu konuda ne kadar becerikli olduğunu gösteren Thomas Edison ile ilgili bilgiler Western Union Telegraph Company‘de heyecan yarattı. Teklife olumlu karşılık veren Edison, bir arkadaşıyla birlikte Edison Universal Stock Printer şirketini kurdu. Telemi geliştirmek için Thomas Edison yaptığı çalışmalar sırasında pek çok buluşa imza attı. Bunların patentlerini aldı. Bu şirketle birlikte Thomas Edison‘un icatları ticari sonuçlar yaratmaya başlayacaktı. Kurduğu mühendislik şirketiyle Thomas Edison çalışmaları konusunda çok önemli iş bağlantıları kurma fırsatı yakaladı. Üstelik patentlerini yalnızca Amerika’da değil, aynı zamanda Avrupa’da da tescil ettirdi. Bu yolla, ileride oluşabilecek ticari kayıpların önüne geçti. 

Edison buluşları daha önce elektrik alanında çalışan bilim insanlarının deneyimlerinden ciddi ölçüde yararlanıyordu. Thomas Edison ne icat etti ise hepsi aslında elektrik akımının ne kadar geniş bir kullanım alanı olabileceğini göstermekteydi. Bu icatlar içinde özellikle tek hat üzerinde iki sinyal birden gönderebilen çift kanallı telgraf icadı çok önemliydi. İleride elektrik akımının ses iletim teknolojilerinde kullanılmasını sağlayan bu icat, Western Union Telegraph Company‘ye önemli bir rekabet üstünlüğü kazandırdı. Thomas Edison yaptığı icat ile telgrafı daha faydalı ve pratik bir iletişim aracı haline getirmişti. Endüstriyel alanlarda birçok dönüşümü beraberinde getiren Thomas Edison çalışmaları, kendi şirketinin de önemli ticari başarılara imza atmasını sağladı. Edison‘un şirketi, geliştirdiği telemin satışından önemli bir gelir elde etti. 1871 yılında Thomas Edison annesini kaybetti ve Mary Stilwell ile hayatını birleştirdi. New Jersey’e yerleşti ve Menlo Park’ta araştırma laboratuvarı kurdu. Laboratuvarın kurulabilmesi için babası Samuel Ogden Jr Edison‘dan da maddi destek aldı. 

Thomas Edison ve Menlo Park

Samuel Edison desteğiyle Thomas Edison‘un Menlo Park’ta kurduğu laboratuvarı o dönemin şartlarına göre çok geniş imkanlara sahipti. Laboratuvarda galvanometre, elektrometre, elektrik üreteçleri, fotoğraf aygıtları gibi çok önemli araçlar vardı. Bu sayede hem telgraf ve telem üretimi yapılıyor, hem de yeni icatlar üzerinde çalışılıyordu. Thomas Edison araştırma ve üretim işlerinde hızlı ilerleyebilmek için, çalıştırdığı işçilerin eğitimine büyük önem veriyordu. Laboratuvarında 20 kadar işçi çalıştırıyor, ekibin eğitimiyle bizzat ilgileniyordu. Thomas Edison çalışmaları bu ekip tarafından inceleniyor, ulaşılan her sonuç kayıt altına alınıyordu. Menlo Park’ta Edison, aynı zamanda da küçük bir makine dükkanı kurmuştu. Geliştirilen icatlar makine haline getiriliyor, icatların pratik sonuçları inceleniyordu. 1875 yılına kadar kaldığı New Jersey’de Western Union Telegraph Company‘den sağladığı destekle Edison ve ekibi, aynı anda 40’tan fazla proje üzerinde çalışabilir duruma gelmişti. Edison artık, yılda ortalama 400 patent almaktaydı. Böylelikle Thomas Edison çalışmaları 20. yüzyılda pek çok alanda elde edilecek teknolojik ilerlemelerin altyapısını oluşturmaktaydı. 

Thomas Edison‘un Menlo Park’taki ilk büyük icadı fonograftı. Ses kaydetmeye yarayan bu araç ilk icat edildiği günden itibaren en fazla evrim geçiren icatlardan biri haline gelecekti. Gramofona da ilham kaynağı olan fonografın çalışma prensibi oldukça basitti. Özel bir düzeneğe yerleştirilen basit bir silindir sayesinde ortamdaki sesleri kaydeden fonograf, silindirin bağlı olduğu diyagram sayesinde seslerin tekrarını sağlıyordu. Fonografın icadı sayesinde Edison, tarihte ilk defa bir sesin kaydedilmesini sağlamıştı. Fonografta Edison‘un kaydettiği ilk cümle ise “Mary‘nin küçük bir kuzusu vardı” cümlesiydi. Fonografın icadı Thomas Edison buluşları için bir dönüm noktası oldu. O güne kadar buluşlarıyla daha çok kurumsal şirketlerin dikkatini çeken Edison, artık Amerika ve Avrupa’da tanınmaya başlayan büyük bir mucit haline geliyordu. Menlo Park’ta icat ettiği fonografla birlikte Thomas Edison‘un yaptığı çalışmalar geniş halk kitleleri tarafından ilgiyle takip edilmeye başlandı. “Thomas Edison kimdir?” sorusu yalnızca Amerika’da değil, Avrupa’da da sıkça soruldu. 

Thomas Edison ve Ses İletim Teknolojisi

Thomas Edison 1876 yılında, Alexander Graham Bell tarafından geliştirilen “konuşan telgraf” yani telefon üzerinde çalışmaya başladı. Telefonun icadı Thomas Edison için çok önemli bir icattı. İleride telgrafın yerine geçebilecek bu icat, iletişim teknolojilerinde yeni bir sayfa açabilirdi. Edison‘un sahip olduğu işitme güçlüğü de telefonun icadına yönelik ilgisini arttırmıştı. Alexander Graham Bell de aslında, işitme güçlüğü olanlar için iletişimi kolaylaştıran bir icat yapmak istemişti. Fakat icat ettiği telefon, yalnızca işitme güçlüğü olanlar için kullanışlı bir icat değildi. Sesin elektrik sinyalleriyle iletimini sağlayan telefon, genel kullanıcılar için de ses iletim teknolojilerinde bir milattı. Telefonun icadından çok etkilenen Edison, Bell‘in icadına karbon iletken ekleyerek telefonda iletilen ses kalitesini yükseltebileceğini gördü. Üstelik, ses iletmeyi sağlayan bu teknoloji, sesi kaydetmede de kullanılabilirdi. Böylelikle Thomas Edison yaptığı çalışmalar içinde artık ses iletim teknolojisi üzerinde yoğunlaşmaya başladı. Bu alanda ilk icadı olan gramofon, 1877 yılında piyasaya sunulduğunda büyük ilgi gördü. 

Thomas Edison‘un gramofon icadı, ününün Amerika ve Avrupa’da daha da yayılmasını sağladı. Sesi kayıt altına almak için kullandığı yeni yöntem hem çok etkili, hem de maliyet bakımından daha uygundu. Gramofonun son derece basit bir çalışma prensibi vardı. Plak üzerinde dolaşan iğnenin plaktaki girinti ve çıkıntılara göre yaydığı titreşimler, bağlı bulunduğu diyagrama yansıyarak ses titreşimlerine dönüşüyordu. Gramofondaki ses kutusu, diyagramdan gelen ses titreşimlerinin büyümesini sağlıyor, sesin şiddetini ve kalitesini arttırıyordu. Gramofonun icadı ile Thomas Edison, aynı zamanda da müzik endüstrisinin temellerini atmış oldu. Gramofon satışlarına paralel şekilde plak üretimi hızlanıyor, Edison‘un şirketi önemli bir ciro başarısı elde ediyordu. Edison 1877 yılında büyük bir maddi güce ulaştı. Menlo Park’taki araştırma laboratuvarı teknolojinin yanı sıra müzik endüstrisinin de kalbinin attığı bir merkez haline geldi. Gramofon satışlarından elde ettiği gelirle Edison, laboratuvarını güçlendirdi ve yeni icatlar üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırdı. Bu icatları içinde ampulün icadı hepsinden daha önemli hale geldi. 

Thomas Edison ve Ampulün İcadı

Thomas Edison 1878 yılında, William Wallace‘ın geliştirdiği 500 mum gücündeki ark lambasından çok etkilendi. Fakat Wallace‘ın lambası oksijenle yanıyordu ve enerji sarfiyatı yüksekti. Bu lambayı kullanışlı bulmayan Thomas Edison, daha ucuz bir yöntemle elektrik lambası geliştirmek üzere çalışmalarına başladı. Edison yaptığı çalışmalar sırasında elektrik akımıyla ilgili çok şey öğrenmişti. Kazandığı deneyimlerin diğer alanların yanı sıra aydınlatma alanında da kullanılabileceğinin farkındaydı. Geliştirmek istediği ampul, havası boşaltılmış bir ortamda ışık yayan ve düşük akımla çalışan bir ampuldü. Thomas Edison buluşları içinde ampul, en önemlilerinden biri olabilirdi. Ancak bunun için elinde yeterli kaynak yoktu. Thomas Edison 1877 yılında önemli bir maddi güce ulaşmıştı. Fakat Menlo Park’ta sahip olduğu imkanlar böyle bir çalışma için yetersiz kalıyordu. Bunun üzerine, çalışmalarına destek olması için J. P. Morgan ve Vanderbilt ailesi gibi iş dünyasının önemli isimleriyle görüştü. Aldığı destekler sayesinde Edison Electric Light Company‘yi kurdu. Ampulün bulunuşu için gerekli zemin bu sayede oluştu. 

Gerekli kaynakları bulduktan sonra Thomas Edison ampul icadı üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırdı. Son 50 yıldır bilim insanları, geceleri aydınlatma ihtiyaçlarını karşılamak için gaz lambasının yerini alacak ucuz ve güvenli bir ışık kaynağı aramaktaydı. Fakat ampulün icadı için 1879 yılına kadar önemli bir kazanım elde edilemedi. 1879 Thomas Edison için büyük bir dönüm noktası oldu. Aylar boyunca gece gündüz çalışarak 3 bine yakın maddenin flaman olarak kullanılıp kullanılamayacağını inceledi. Kendisi artık kamuoyunun ilgiyle takip ettiği bir isimdi ve çalışmaları merak uyandırıyordu. Henüz o günlerden itibaren “Thomas Edison ampulü bulmak için kaç deney yaptı?” sorusu kamuoyunda merak konusu haline geldi. Kulaktan kulağa yayılan dedikodularda deney sayısının 10 binin üzerine çıktığı bile söylendi. Kesin sayı hakkında bugün bile net bir bilgimiz yok. Ancak Thomas Edison‘un ampulü bulmak için yaptığı deney sayısının 3 bine yakın olduğunu söyleyebiliriz. En iyi sonuçları kömürleştirilmiş iplikten flamanların verdiğini gördü. Karbonlaştırılmış kağıt flamanlar iyi bir ışık kaynağı olabilirdi. 

Ampulü İcat Eden Bilim Adamı Thomas Edison

Tam olarak kaçıncı deneyin ardından olduğunu bilmesek de Thomas Edison, karbon flamandan istediği sonucu almayı sonunda başardı. William Wallace‘ın geliştirdiği ark lambası, Thomas Edison ampul hikayesi içinde çok önemli bir milattı. Bu lamba aslında tahta çerçeveyle hareket eden iki kola sahip grafit bir plakadan ibaretti. Plakadan elektrik akımı geçtiğinde mavi bir ışık yayı oluşuyordu. Ancak grafit plaka çok hızlı eridiği için ark lambasının ömrü çok kısaydı. “Thomas Edison ampulü nasıl buldu?” sorusu için çok önemli bir başlangıç noktası teşkil eden bu lamba, elektrik akımını aydınlatma alanında kullanmak için Edison‘un en önemli ilham kaynağıydı. Aydınlatma alanında o güne kadar kullanılan mum, yağ ve hava gazına oranla elektrik ışığı çok daha kolay ve etkili sonuçlar doğurabilirdi. Wallace gibi aydınlatma alanında çeşitli deneyler yapan bilim insanları, elektriğin iyi bir enerji kaynağı olduğunu gayet iyi biliyorlardı. Edison‘un ampulü bulma hikayesi, “Ben daha iyisini yaparım!” düşüncesiyle başladı ve gelişti.

Ampulün icadı ile Thomas Edison gerçekten de daha iyisini yaptı ve yaptıklarını sürekli geliştirdi. Thomas Edison ampul buluşu için gerçekten de çok çalışmış, sonuç almak için büyük fedakarlıklar yapmıştı. Elde ettiği sonuç ise yalnızca kendisi için değil, tüm insanlık için yeni bir dönem başlattı. Bu nedenle Edison 1879 yılını hayatı boyunca bir milat saydı. Thomas Edison ampulü kaç yılında buldu veya ampul ne zaman icat edildi, diye merak ediyorsanız bu soruların cevabı 1879’dur. Karbon flamanlı elektrik ampulünün halka tanıtımı ise 21 Ekim 1879 tarihinde gerçekleşti. Ancak Edison ampul icadı ile tarihte yeni bir sayfa açmış olsa da henüz işinin bitmediğinin farkındaydı. Çünkü karbon flaman mevcut materyaller içinde en iyisi olsa da daha da geliştirilmeliydi. Bu konuda her türlü işbirliğine de açıktı. Daha önce ampulün icadı ile ilgili çeşitli çalışmalar yapmış olan Joseph Wilson Swan ile tanışması, kullanımı günümüzde de devam eden akkor lambaları geliştirmesini sağladı. 

Thomas Edison’un Çalışma Metodolojisi 

Thomas Edison ampulü kaç denemede icat etti konusu kadar ampulü nasıl icat ettiği de kamuoyunun merak ettiği konulardan biri haline geldi. Laboratuvarındaki işçilerle birlikte Edison bilim tarihi içinde en sistematik araştırma tekniklerini geliştirmişti. Ulaşılmak istenen hedef kesin olarak tanımlanmış, bu hedefi gerçekleştirmek için eldeki araçların nasıl kullanılacağı belirlenmişti. Dışarıdan bakıldığında iğneyle kuyu kazmak gibi görünen bu durum, aslında Thomas Edison‘un çalışma metodolojisi içinde olağan bir durumdu. Edison ampul hikayesi içinde ne aradığını ve buna nasıl ulaşabileceğini bilen bir bilim insanlı profiline sahipti. Lamba yapımında kullanılacak cam materyaller hazırlanmış, uygun flamanın oksijenden etkilenip yanarak tükenmemesi için içindeki hava boşaltılmıştı. Geriye yalnızca uygun flamanı bulmak kalıyordu. Bunun içinse çok çalışmak ve sayısız deney yapmak gerekiyordu. Thomas Edison kaç denemede ampulü buldu, bunu bilemesek de uygun flamanı bulmak için yüzlerce deney yaptı. Ekibi içinde bu çalışmaların sonuç doğurmayacağını düşünenlere inat, Edison ampul icadı için deney yapmaktan hiç vazgeçmedi. 

Edison akkor elektrik ampulü üzerinde deneylere başlamadan önce, ışığın gaz alevine benzer küçük birimlere ayrıldığını gözlemlemişti. Lambanın icadı serüveninde mevcut gaz sisteminden daha iyi düzeneklere sahip birçok çalışma, dönemin bilimsel yayın organlarında yayınlanmıştı. İlk icat edilen lamba için tüm bu çalışmalar faydalı oldu. Ampulün icadı konusunda Edison‘un başından beri esas hedefi, enerji maliyeti düşük ve ışık miktarı yüksek bir ampulü icat eden adam olmaktı. Başarılı çalışma metodolojisi ile yaptığı deneyler sırasında farklı materyaller kullanarak enerji maliyeti ve ışık miktarı yüksek ampuller bulmayı başardı. Ancak lambayı icat eden kişi, lambanın maliyetini düşük tutmayı başaran kişi olmalıydı. Ampulün enerji maliyetinin düşük olması için flaman olarak kullanılacak materyalin hem ucuz, hem de saç teli kadar ince olması ve ışık miktarının yüksek olması gerekiyordu. Flamanın denge durumunda kalması için de Edison, deney sisteminin diğer kısımlarını sürekli geliştirdi. Ampul icadı kısaca uygun flaman arayışının yanı sıra flamanı dengede tutacak düzeneklerin de geliştirilmesiyle sağlandı. 

Thomas Edison’un Gözlem ve Bağlantı Kurma Yeteneği

“Thomas Edison ampulü nasıl icat etti?” sorusu bağlamında ele alınması gereken konulardan biri de Edison‘un gözlem ve bağlantı kurma yeteneğidir. Ampulü icat eden kişi olmak Edison için aynı zamanda da bu yeteneklerinin doğal bir sonucuydu. Deneylerde flaman olarak kullanılan yüzlerce materyalden istediği sonucu bir türlü alamamıştı. Kullandığı materyallerden bir kısmı çok az ışık veriyor, bir kısmı ise çok büyük bir maliyet yaratıyordu. Thomas Edison 1879 yılının bir sonbahar akşamı ceketinin düğmelerinden birini çevirirken düğme koptu. Düğmeden sarkan iplik parçası o güne kadar flaman olarak denenmemiş bir materyaldi. Bunun üzerine hemen ekibine bir yumak ip almalarını, ufak parçalar halinde kesmelerini ve kömürleştirdikten sonra flaman olarak denemelerini söyledi. Kömürleştirilen iplikler birçok kez kırılsa da sonunda biri kırılmadan ampulün içine yerleştirildi. Elektrik akımı verildiğinde etrafa yayılan sarı ışık ile Edison ampul icadı konusunda nihayet istediği sonucu almıştı. Edison‘un gözlem ve bağlantı kurma yeteneği sayesinde ampulün bulunuşu başarıyla gerçekleşti.

Thomas Edison’un Aydınlatma Teknolojilerinin Gelişimine Katkısı

Ampulü ilk icat eden bilim insanı olmayı başaran Thomas Edison, aydınlatma teknolojilerinin gelişimine sağladığı katkılar çerçevesinde elektrik üretimi ve iletiminde kullanılan sistemlerin yeniden gözden geçirilmesini sağladı. Ampulün icadı ile artan enerji talebini karşılamada dinamolar yetersiz kalıyordu. Dinamonun nasıl kullanılması gerektiğini bile henüz yeterince anlayamamış kişiler nedeniyle enerji kaybı yüzde 50’nin üzerine çıkabiliyordu. Elektrik üretimi ve iletimi alanında Edison öncülüğünde yapılan yatırımlar sayesinde enerji kaybını yüzde 90 oranında azaltan üç kablolu sistem gibi yeni çözümler bulundu. Geliştirilen akım ölçer sayaçlar sayesinde enerji tüketiminin kontrolü sağlandı. Dağıtım sistemindeki kayıpları önlemek ve enerji iletimini verimli hale getirmek için yeraltı boruları, yeni devreler ve soketler gibi pek çok çalışmadan yararlanıldı. New York’ta kurulan ilk istasyondan sonra bakır kablolara duyulan gereksinimi azaltmak üzere yeni çalışmalar başlatıldı. Enerjiyi uzak mesafelere taşımak yerine lokal enerji üretimine dayalı yeni çözümler geliştirildi. Bakır kablo kullanımı azaldıkça enerji maliyeti düştü, aydınlatma teknolojilerine ilgi arttı.

Ampulün İcadı ile Karanlıktan Aydınlığa 

1882 yılında Thomas Edison, New York’ta kurduğu elektrik santrali sayesinde aynı anda yüzlerce binada elektrik ampulünün kullanılmasını sağlamıştı. Bunun için 900’den fazla binaya elektrik şebekesi kuruldu, binalara elektrik sayaçları yerleştirildi. Ampulün icadı ardından üretilen ampul sayısı 15 bine yaklaşmıştı. Thomas Edison hakkında araştırma yapanlar, bu gelişmelerin aynı zamanda aydınlatma endüstrisinin gelişmesini sağladığının altını özenle çizer. Ampulün icadı ile gece aydınlatmasında elde edilen başarılar, aydınlatma endüstrisinin doğuşu için yalnızca bir ilk adımdı. İlerleyen süreçte ampulün icadı sadece evler için değil, şehir aydınlatmaları ve endüstriyel alanlarda da çok önemli dönüşümleri beraberinde getirdi. Gece karanlığı nedeniyle çalışmakta zorluk çeken sektörler, ampulün icadı sayesinde çalışmalarını engelleyen çok önemli bir sorundan kurtulmuş oldu. Bu çerçeveden baktığımızda “Thomas Edison neden ampulü icat etti?” sorusu çok daha önemli hale gelmekte. Thomas Edison ampulün icadı ile yalnızca geceleri aydınlatma ihtiyaçlarını karşılamadı. Aynı zamanda da sanayi toplumunun çok önemli bir sorununu çözdü. Kitlesel üretimde kâr marjını yükseltti. 

Ampulün icadı ile Edison, döneminin en büyük mucidi haline geldi. Fonograf ve gramofonun icadı sayesinde sesi kaydetmeyi başaran Edison, yaşadığı dönemde dikkatleri hep üzerine çekti. İnsanlar Thomas Edison‘un yalnızca icatlarını değil, kendisini de görmeyi hep çok istediler. Bu yönüyle Thomas Edison Einstein ile benzer bir kaderi paylaştı. Her iki bilim insanı da hayattayken büyük bir üne sahip oldu. Bugün bile “Ampulü icat eden bilim insanı kimdir?” sorusuna herkes kolaylıkla cevap verebilir. Sokaktan geçen herhangi birine “Ampulü icat eden kimdir?” diye sorsak “Thomas Edison‘dur” cevabı hemen gelir. Ampulü icat eden kişinin adı bütün kaynaklarda Thomas Edison olarak geçer. “Ampulü icat eden kişi kimdir?” sorusu günümüzde bilgi yarışmalarında da en sık sorulan sorulardan biridir. Lamba icadı serüveninde 20’den fazla bilim insanının katkısı olsa da “Ampulü ilk icat eden kimdir?” sorusunun cevabı Thomas Edison‘dur. “Ampulü icat eden bilim adamı kimdir?” sorusunu 7’den 70’e herkes “Thomas Edison‘dur” şeklinde yanıtlar.

Aydınlatma Endüstrisinde Thomas Edison

Thomas Edison hayatı boyunca icatlarının pratik sonuçları ve ticari boyutlarıyla yakından ilgilendi. Gerçekleştirdiği icatların yalnızca insan hayatını kolaylaştırmasıyla yetinmedi. Aynı zamanda da ticari sonuçlar yaratmasını önemsedi. Bu amaçla pek çok ticari organizasyonun içinde yer aldı. Bu konuda sergilediği yaklaşım, Thomas Edison‘un özellikleri arasında en dikkat çeken özelliklerinden biriydi. Edison‘a göre bir icadın başarısı, sağladığı kolaylıkların yanı sıra yarattığı ticari sonuçlarla da yakından ilgiliydi. Kurduğu iş bağlantıları sayesinde daha önce gramofonun icadı ve satışından elde ettiği ticari başarıları artık ampulün icadı ve satışından da elde edebilecekti. 1879 yılında ampulü icat eden Thomas Edison 1880 yılında ampul satışlarından önemli ticari başarılar elde etmeye başladı. Edison‘un ampul icadı o kadar büyük bir ilgi gördü ki, 1882 yılında New York sokakları bu lambalarla aydınlatılmaya başlandı. Evlerde gaz lambalarının yerini alan elektrik ampullerinin tanesinin 2.5 dolara satılması, Thomas Edison ve şirketine büyük ticari başarılar kazandırdı. 

Ampulün icadı kısaca dünya tarihinde yeni bir sayfa açmış ve Thomas Edison ismini ölümsüzleştirmişti. Edison ampul icadı ile aydınlatma ihtiyaçlarına kolay ve ekonomik bir çözüm üretmişti. Ampulün bulunuş hikayesi aynı zamanda da sabır, kararlılık ve mücadele azmi konusunda mükemmel bir örnekti. Bir yönüyle de büyük bir işbirliği örneğiydi. Nitekim 1878 yılında İngiliz bilim insanı Joseph Wilson Swan da bir tür ampul icat etmişti. Fakat ampulün içindeki havayı boşaltmak ve kullanışlı bir flaman bulmak konusunda istediği sonuçları alamamıştı. Ampulün icadı Thomas Edison ve Joseph Wilson Swan arasındaki işbirliği sayesinde akkor lambalar ile daha hızlı bir gelişim ivmesi yakaladı. 1887 yılında Thomas Edison, New Jersey’deki West Orange’a taşındı ve önceki laboratuvarına oranla 10 kat büyük Edison Laboratuvarı‘nı açtı. Bu dönemde bulduğu doğru akım ise sonraki süreçte elektrik endüstrisinin gelişmesini sağlayacaktı. Doğru akımı kullanma konusunda sergilediği inat ise daha sonra Nikola Tesla ile amansız bir rekabete girmesine yol açacaktı. 

Thomas Edison ve Doğru Akım

Ampulün icadı ile oluşan en önemli sonuçlardan biri, elektrik enerjisine duyulan ihtiyacın artmasıydı. Evlerde ve sokak aydınlatmasında ampullerin kullanılabilmesi için elektrik enerjisine ihtiyaç vardı. Elektriğin keşfi yüzlerce yıl öncesine uzanıyordu. Ticari amaçlı kullanımı ise 19. yüzyıla kadar gerçekleşmemişti. Ampulün icadı ile elektrik enerjisine duyulan talep artınca, ticari amaçlı elektrik üretimi zorunlu hale geldi. 1880 yılında Thomas Edison tarafından keşfedilen doğru akım, ampulün icadı ardından ticari amaçlı elektrik üretimini kolaylaştırdı. Doğru akımda elektrik, negatif yüklü bir alandan pozitif yüklü bir alana hareket ediyordu. Doğru akım, tel gibi iletken malzemelerden kolayca geçerek akıyordu. Doğru akımın üretimi, aktarımı ve depolanması kolaydı. Günümüzde kullanımı sıradan hale gelen piller ve aküler, doğru akımla çalışan en basit araçlardır. Ampulün icadı ve kullanımıyla birlikte artan enerji ihtiyacını karşılamak için Edison, başta J. P. Morgan olmak üzere ortaklarını doğru akım alanında yatırım yapmaya davet ediyordu. Ampulün icadı böylelikle elektrik endüstrisinin doğuşunu sağladı. 

Ne var ki doğru akım, elektrik enerjisine artan talebi karşılamada yetersiz kalıyordu. Bu talebin ancak alternatif akımla karşılanabileceğini savunan Nikola Tesla ile Thomas Edison, ileride filmlere konu olacak amansız bir mücadeleye girişti. 1884 yılında Nikola Tesla New York’a göç etmiş, çok zor koşullar altında hayatını sürdürmüştü. Bir yıl sonra Thomas Edison‘la tanışması Tesla için önemli bir dönüm noktası oldu. Tesla‘nın zekasından çok etkilenen Edison, 50 bin dolar karşılığında doğru akım motorlarını geliştirmesi projesini Tesla‘ya teklif etti. Bu iş için Tesla, pek çok proje geliştirdi. Bulduğu yöntemi Edison‘a iletti. Fakat Edison‘un ödeme yapmayı reddetmesi üzerine aralarındaki işbirliği sona erdi. Edison‘un doğru akımdaki ısrarına karşın Tesla, alternatif akımın daha faydalı olduğunu savunuyordu. Edison‘la anlaşmasını bitirdikten sonra kendi şirketini kurdu. Ancak karşısında, Edison öncülüğünde doğru akımın üstünlüğünü savunan güçlü bir lobi vardı. Bu lobi nedeniyle Tesla icatları konusunda ticari alanda başarılı olamadı. 

Thomas Edison’un İcatları

1890’lı yılların başlarında Thomas Edison, laboratuvarın çevresinde büyük fabrikalar kurdu. Bu fabrikalarda elektrik ampulünün yanı sıra gramofondan teksir makinesine, demir-nikel aküden beton mobilyalarına, film kamerasından film oynatma makinesine kadar pek çok araç üretilmekteydi. Fabrikalar yalnızca elektrik endüstrisi için değil, aynı zamanda inşaattan çimentoya kadar pek çok alanda üretim yapmaktaydı. Thomas Edison‘un en büyük icadı ise şüphesiz ki ısıtılmış bir flamanın moleküler boşlukta elektron yaymasıydı. Akkor lambanın icadını sağlayan bu buluş, Thomas Edison ismini dünyanın en önemli mucitlerinden biri haline getirdi. 1900’lerin başlarında yeni bir akümülatör üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırdı. I. Dünya Savaşı döneminde ise Deniz Kuvvetleri Danışma Kurulu‘na başkanlık yaptı. Denizaltıların torpil düzeneklerinin geliştirilmesinde önemli roller üstlendi. 1920 yılında ABD Kongresi‘ni ikna ederek Deniz Araştırma Laboratuvarı‘nın kurulmasını sağladı. Hayatı boyunca iki kez evlenen Thomas Edison, 6 çocuk sahibi oldu. İkinci evliliğini 1886 yılında Mina Miller ile gerçekleştirdi. Bu evlilikten 3 çocuğu oldu. 

18 Ekim 1931 tarihinde hayata veda eden Thomas Edison, arkasında birbirinden önemli gözlem ve araştırma notlarıyla dolu 3 binin üzerinde not defteri bıraktı. 1880’lerde Henry Ford ile kurduğu dostluğu hayatı boyunca sürdürdü. Bu dostluk sayesinde doğru akımın kullanımı otomotiv sektöründe her geçen gün arttı. Araçlarda kullanılan akünün geliştirilmesi, uzun mesafeli yolculukları olanaklı kıldı. Edison Laboratuvarı‘nda yetişen asistanlar, ileride elektrik endüstrisinin hızlı bir ivmeyle gelişmesini sağlayacaktı. Menlo Park’ta Thomas Edison, birbirinden ilginç o kadar çok buluşa imza atmıştı ki, ilerleyen süreçte kendisine “Menlo Park Büyücüsü” lakabı verilecekti. Bu “büyücü”nün en önemli özelliği ise yarattığı her icadı ticari anlamda kullanmasını çok iyi bilmesiydi. Bu sayede Thomas Edison, yalnızca icatlar tarihinde değil, aynı zamanda inovasyon ve ticari pazarlama alanında da büyük bir ilham kaynağı olmayı sürdürüyor. Günümüzde akkor lambalar aydınlatma alanında pek kullanılmasa da elektronik endüstrisinde Thomas Edison buluşları her anlamda yol göstermeyi sürdürüyor. 

Ofis dostu ampuller Ofix.com’da!

Thomas Edison‘un hayatı ve icatları hakkında önemli noktalara kısaca temas ettiğimiz ve ampulün icat serüvenini paylaştığımız bu yazımızı bitirmeden önce, online ofis marketiniz Ofix.com‘un verilerine göre ofislerin en çok sipariş verdiği ampuller içinde ilk üçte yer alanları kısaca tanıtacağız. Sitemizde kurumsal müşterilerimiz için sunduğumuz özel fırsatlardan yararlanmak için burayı tıklayabilirsiniz.

Philips Essential Led Ampul 9 W 705 Lümen Beyaz Işık E27

Listemizin ilk sırasında, Philips Essential Led ampul 9 W 705 lümen beyaz ışık E27 var. A+ enerji sınıfında, beyaz renkli, 10 bin saat kullanım ömrüne sahip, normal duya uygun bu ürünleri ofiste veya ofis dışı ortamlarda rahatlıkla kullanabilirsiniz. Enerji tasarruflu ampuller konusunda en sık tercih edilen bu ürünlerle elektrik masraflarınızı azaltabilir, doğanın korunmasına katkı sağlayabilirsiniz. Ürün sayfasına ulaşmak için burayı tıklayabilirsiniz. 

Philips Enerji Tasarruflu Ampul 23 W CDL 1540 Lümen Beyaz Işık E27

Listemizin ikinci sırasında, Philips enerji tasarruflu ampul 23 W CDL 1540 lümen beyaz ışık E27 var. Kullanım ömrü 6 bin saati bulan bu ürünler 23 Watt’lık enerjiyle 103 Watt’lık ışık vermekte ve yüzde 80 oranında enerji tasarrufu sağlamakta. Genişliği 61, yüksekliği 118 mm olan bu ürünleri normal duylarda kullanabilirsiniz. Sipariş vermek için burayı tıklayabilirsiniz. 

Philips Enerji Tasarruflu Ampul 12 W CDL 705 Lümen Beyaz Işık E14

Listemizin üçüncü sırasında, Philips enerji tasarruflu ampul 12 W CDL 705 lümen beyaz ışık E14 var. Bu ürünlerin de kullanım ömrü 6 bin saati bulmakta. 12 Watt’lık enerjiyle verdiği ışık miktarı ise 58 Watt’la eş değer. E14 armatür duylarda kullanabileceğiniz bu ürünlerin genişliği 47, yüksekliği 104 mm. Siparişlerinizi buradan verebilirsiniz. 

Ofix.com‘da satışı devam eden diğer aydınlatma ürünlerini buradan inceleyebilirsiniz.

Tüm okurlarımızın her gününün bir başarı hikayesi ile geçmesini diliyoruz…