Vertigo nedir?

İç kulak ve sinir sistemi hastalıklarından biri olan vertigo, kişinin yaşam kalitesini ve iş performansını ciddi ölçüde düşürebilmekte. Vertigo atakları nedeniyle şiddetli baş dönmesi şikayeti yaşayan hasta, sabah yataktan kalkarken bile ciddi güçlükler yaşayabilir. Günlük işlerini yaparken pek çok sorunla karşılaşabilir, araç kullanması durumunda trafik kazası yapabilir. Basite alınıp geçiştirilen vertigo şikayetleri arttıkça kişinin bilişsel fonksiyonlarında pek çok kayıp oluşabilir. Ofiste veya evde sıkça tekrarlayan şiddetli baş dönmesi şikayetleri yaşıyorsanız, vakit geçirmeden en yakın sağlık kurumuna başvurmanız gerekir. Vertigonun erken aşamada tanı ve teşhisinin yapılması, tedavi sürecini kolaylaştırır ve hastanın yaşam kalitesini yükseltir. Tedavide geç kalınması durumunda ise hayati riskler oluşabilir. Ofix Blog‘da bu haftaki sağlık köşemizde, vertigo hakkında faydalı bilgiler paylaşacağız. Vertigo nedir, vertigo tanısı nasıl konur, vertigo nedenleri ve çeşitleri nelerdir, diye merak ediyorsanız, ihtiyaç duyduğunuz tüm bilgileri bu yazımızda bulabilirsiniz. 

Kısaca Vertigo

Halk arasında baş dönmesi hastalığı olarak adlandırılan vertigo, denge kaybı ve sersemlik hissiyle ortaya çıkan çok ciddi bir iç kulak ve sinir sistemi hastalığıdır. Vertigoda genellikle tek bir neden değil, birden fazla nedenin etkisi görülür. Kişinin dengede kalmasını zorlaştıran, denge bozukluğuna bağlı olarak baş dönmesi şikayetleri yaşamasına neden olan vertigo, hastanın günlük işlerini yaparken bile ciddi zorluklar yaşamasına yol açar. Vertigoya bağlı olarak gelişen denge güçlüğü vücudun bir tarafında görülebileceği gibi, dengenin tümüyle bozulmasına da yol açabilir. Vertigoyla ilgili yeterli bilgisi olmayan hastalar, baş dönmesini genellikle başka nedenlerle ilişkilendirip hayatlarını sürdürmeye çalışırlar. Oysa vertigonun ilerlemesi durumunda hem hastanın yaşam kalitesi ciddi ölçüde düşer, hem de hastalığın tedavisi zorlaşır. Vertigoyla ilgili en ufak bir şüphesi olan hasta, vakit geçirmeden mutlaka kulak burun boğaz ve nöroloji kliniklerine başvurmalıdır. Vertigonun birden fazla nedeni olabileceği için kesin nedenin anlaşılabilmesi ancak kulak burun boğaz ve nöroloji uzmanlarının birlikte değerlendireceği tetkiklerle mümkündür. 

Vertigo hastalığının en önemli nedenleri iç kulak ile beyin ve beyincikle ilgili hastalıklarıdır. Vücudun gerçekleştirdiği hareketlere göre dengede kalmasını sağlayan denge organları iç kulakta yer alır. Üç tane yarım daire kanalı ve iki tane keseden oluşan denge organları, dengeyi sağlamak için beyne ve beyinciğe bazı sinyaller gönderir. Vücudun dönme hareketleri yarım daire kanalları tarafından algılanır. Yerçekimine bağlı hareketleri ile ileri ve geri hareketleri ise kesecikler tarafından algılanır. Hareketlerin ardından dengeyi sağlaması için beyne ve beyinciğe gerekli sinyaller gönderilir. Hareketin olmadığı durumlarda ise beyne aynı sinyaller gider ve denge korunur. Vertigo hastalığında, iç kulaktaki denge organları ile beyin ve beyincik arasındaki sinyal iletiminde kopukluk vardır. Sinyal iletimi bozulduğu için beyne ve beyinciğe iletilen sinyallerde aksama veya hatalar meydana gelir. Buna bağlı olarak kişi ciddi bir baş dönmesi sorunu yaşar. Vertigonun en önemli belirtisi baş dönmesi olduğu için, vertigo hastalığı baş dönmesi hastalığı olarak da adlandırılır. 

Vertigo tanısı nasıl konur?

Gün içinde pek çok insan çeşitli nedenlerden dolayı baş dönmesi şikayetleri yaşayabilir. Bilgisayar ekranına fazla bakmak, yeterince hareket etmemek, günlük su tüketimine özen göstermemek gibi nedenlerden dolayı baş dönmesi şikayetleri yaşamak mümkündür. Bununla birlikte, her baş dönmesi şikayeti vertigoya işaret etmez. Bir hastaya vertigo teşhisinin konulabilmesi için baş dönmesi şikayetinin iç kulaktaki denge organları ile beyin ve beyincik arasındaki sinyal iletiminde kopukluktan kaynaklandığının anlaşılması gerekir. Bunun için öncelikle hastanın şikayetleri dinlenir. Ardından hastaya bazı testler uygulanır. Bu testler iç kulakla ilgili olduğu gibi, aynı zamanda da merkezi sinir sistemini kapsayan testlerdir. Bunlar içinde en sık tercih edileni kısa adıyla MR olarak bilinen manyetik rezonans görüntülemedir. Baş dönmesinin yanı sıra şiddetli baş ağrıları ve diğer pek çok nörolojik hastalığın tanısının konulmasında en etkili yöntemlerden biri MR görüntülemedir. Vertigo tanısının konulabilmesi için MR görüntülemenin yanı sıra ultrason veya BT anjiyografi gibi farklı yöntemler de kullanılabilir. 

Vertigo hastaları hareketsiz durumdayken bile çevrelerindeki her şeyi hareket ediyormuş gibi görebilir. Bulunduğu ortamın çevresinde döndüğü hissine kapılan hasta, bir tür dengesizlik hissinden farklı olarak hareket illüzyonu yaşar. Dengesizlik sorunu daha çok kişinin dengede kalmakta çektiği zorluğu ifade eder. Vertigoda ise hastanın etrafındaki objeler aslında hareketsiz olduğu halde hasta tarafından hareket ediyormuş gibi algılanır. Bunun içindir ki günlük hayatta zaman zaman herkesin yaşayabildiği dengesizlik ya da baş dönmesi şikayetleri vertigo belirtisi olmayabilir. Bir kimseye vertigo tanısının konulabilmesi için belirtilerin tanı yöntemleriyle incelenmesi gerekir. Kişiye eğer vertigo tanısı konulmamışsa, denge güçlüğü veya baş dönmesi şikayetlerinin başka nedenleri olabileceği değerlendirilir. Bu şikayetlerden kurtulması için kişinin sağlıklı beslenmesi, yeterince hareket etmesi ve günlük su tüketimine dikkat etmesi gerekir. Vertigodan kaynaklı olmayan baş dönmesi şikayetlerinin giderilmesinde davranış tarzı değişikliği çok faydalıdır. Vertigonun tedavisi içinse bunlar yeterli olmaz, medikal yöntemlerin mutlaka uygulanması gerekir. 

Vertigo nedenleri nelerdir?

Vertigonun birden fazla nedeni olabilir. Bu nedenler daha çok iç kulak ve merkezi sinir sistemiyle ilgili hastalıklardır. İç kulakla ilgili nedenlerden biri, iç kulaktaki kristallerin yerinden koparak kulak sıvısı içinde yer değiştirmesidir. Vertigonun en önemli nedenleri arasında yer alan bu durum, ani hareketler sonucu hastanın genellikle 1 dakika boyunca vertigo atakları yaşamasına neden olur. Vertigonun nedenleri arasında viral enfeksiyonlar da oldukça etkilidir. Halk arasında uçuk virüsü olarak bilinen herpes simpleks virüsü denge sinirinde iltihaba yol açarak vertigo ataklarının oluşmasına neden olabilir. Kişinin geçirdiği herhangi bir üst solunum yolu enfeksiyonu da vertigoya yol açabilir. Bu gibi durumlarda öncelikle enfeksiyonun tedavi edilmesi gerekir. Vertigonun tedavisi için de ilaç kullanmak gerekebilir. Vertigo ayrıca, denge sinirinde oluşan tümöre bağlı olarak da gelişebilir. Bu gibi durumlarda yalnızca iç kulağa yapılan müdahaleler yetersiz kalabilir. Tümöre bağlı gelişen vertigo atakları tedavi edilmediğinde merkezi sinir sistemi üzerinde hayati riskler oluşturabilir. 

Vertigo çeşitleri nelerdir?

Vertigo çeşitleri genel olarak ikiye ayrılır. Bunlardan ilki periferik vertigodur ve iç kulakla ilgili sorunlardan kaynaklanır. Periferik vertigo tedavisi için hastanelerin kulak burun boğaz hastalıkları bölümüne başvurmak gerekir. Vertigonun ikinci çeşidi ise santral vertigodur. Bu ise merkezi sinir sistemiyle ilgili sorunlardan kaynaklanır. Santral vertigo tedavisi için hastanelerin nöroloji bölümüne başvurmak gerekir. Vertigonun en sık karşılaşılan çeşitleri daha çok periferik vertigo çeşitleridir. Bazı durumlarda ise periferik vertigo ile santral vertigo bir arada görülebilir. Periferik vertigonun en sık karşılaşılan çeşitleri bening paroksismal pozisyonel vertigo (kristal oynaması), meniere hastalığı, denge siniri iltihabı ve denge siniri tümörüdür. Periferik vertigo ile santral vertigonun birlikte görüldüğü vertigo çeşitlerinden biri ise migrenöz vertigodur (migrene bağlı vertigo). Vertigo çeşitleri içinde bazıları daha hafif belirtiler gösterirken, bazılarında belirtiler çok daha güçlü şekilde ortaya çıkabilir. En sık karşılaşılan vertigo çeşitleri ilerleyen yaşla birlikte daha güçlü belirtiler verebilir. Daha az rastlanan vertigo çeşitleri ise her yaşta görülebilir. 

Bening paroksismal pozisyonel vertigo nedir?

Vertigo çeşitleri içinde en sık karşılaşılan hastalıklardan biri bening paroksismal pozisyonel vertigo hastalığıdır. Kısa adıyla BPPV olarak bilinen bu hastalık, halk arasında kristal oynaması şeklinde de ifade edilir. Vertigonun bu çeşidinde hasta, hareket illüzyonunu 15 saniye ile birkaç dakika arasında değişen sürelerde yaşayabilir. Şikayetler ortalama 1 dakika boyunca devam edebilir. Başını hareket ettirdiğinde belirtiler başlar ve artarak devam eder. Başın öne veya arkaya sallanmasıyla görülebilecek şikayetler, yatak içinde dönerken de oluşabilir. Hastanın iç kulağındaki mikroskobik kristallerin bulundukları yerden koparak kulak sıvısı içinde yer değiştirmesiyle oluşan bu hastalık, ileri yaş gruplarında daha sık görülür. Yataktan kalkarken, lavaboda yüz yıkamak için eğildiğinde veya ayakkabı bağlarken oluşan baş dönmesi şikayetlerini hasta, günlük hayatının hemen her anında yaşayabilir. Şikayetlerine kimi zaman mide bulantısı ve kusma da eşlik edebilir. Bazı durumlarda solunum yolu hastalıkları ile beyne giden kan miktarının azalması da BPPV’nin oluşmasına yol açabilir. 

Genel olarak bakıldığında BPPV’nin iyi huylu bir vertigo çeşidi olduğu söylenebilir. Hastalığa neden olan hareketin düzeltilmesiyle belirtilerde azalma sağlanabilir. 1 dakikadan daha az süren şikayetlerin giderilmesi daha kolay olabilir. Ancak hareketin düzeltilmesiyle kalıcı bir sonuç elde edilemez. Çünkü yerinden oynayan kristaller nedeniyle hasta, baş dönmesi şikayetlerini daha sonra tekrar yaşayabilir. BPPV’nin tedavi edilmesi için kristallerin yerine oturtulmasını sağlayan özel manevralar gereklidir. Bu manevralar içinde Epley, Semont, Lempert ve Hamid manevralarından uygun olanları kullanılabilir. Bu manevralardan çoğu zaman istenilen sonuçlar alındığı için BPPV hastalığında ilaç kullanılması tavsiye edilmez. Manevraları yapmak yerine hastaya ilaç yazılması BPPV tedavisinde yetersiz kalabilir. Manevraların ehil olmayan kişiler tarafından yapılması durumunda şikayetler artabilir. Kristalleri yerine oturtmak için uygulanan manevralardan istenilen sonuçların alınamaması durumunda ise cerrahi müdahaleler gündeme gelebilir. Bu süreçte hastanın ani hareketler yapmaması ve hastalığı hakkında farkındalıklarını yüksek tutması gerekir. Hastalığı hafife alıp örneğin araç kullanması durumunda trafik kazası riskleriyle karşılaşabilir. 

Meniere hastalığı nedir?

Vertigo çeşitleri içinde en sık karşılaşılan ikinci hastalık meniere hastalığıdır. Bu hastalık, iç kulakta bulunan endolenfatik sıvının artması sonucu oluşur. Bu artışın nedeni hastanın geçirdiği herhangi bir viral enfeksiyon olabileceği gibi, başka bir hastalık veya kalıtımsal nedenler de olabilir. Meniere hastalığında vertigo atakları birkaç dakikadan uzun sürebilir. Ataklar sırasında denge güçlüğünün yanı sıra kulak çınlaması, bulantı ve kusma gibi şikayetler de oluşabilir. Ataklar büyük ölçüde tek yönlüdür. Çok az durumda iki taraflı da olabilir. Meniere hastalığında vertigo atakları sırasında hastanın yaşadığı kulak çınlaması kimi zaman işitmenin tümüyle durmasına yol açabilir. Atakların ne zaman başlayacağını kestirmek zordur. İki atak arası dönemde hasta günlük hayatını sorunsuz şekilde sürdürebilir. Hastalığın tedavi edilebilmesi içinse ilaç kullanmak gerekir. İlaç kullanımının yanı sıra hastanın tuz tüketimini sınırlandırması da gerekir. İlaç tedavisinin yetersiz kalması durumunda iç kulağa kortizon enjeksiyonu yapılabilir. Kortizon enjeksiyonunun yetersiz kalması durumunda ise meniere hastalığının tedavisi için cerrahi yöntemler gündeme gelebilir. 

Migrenöz vertigo nedir?

Migrene bağlı vertigo olarak da bilinen migrenöz vertigo, vertigonun en sık görülen üçüncü çeşididir. Migrenöz vertigonun nedeni tam olarak bilinmese de migrene bağlı olarak gelişmesinden dolayı bu isimle anıldığını söyleyebiliriz. Migren hastalarının çoğunda görülen vertigo ataklarını ifade eden bu hastalık, daha çok auralı migren hastalarında görülür. Bu hastalar migren atakları sırasında çeşitli görsel bozukluklar ve konuşma güçlüğü yaşar. Görsel auralarında titrek parıldayan ışıklar tarif edebilirler. Duyusal auralarında karıncalanma hissedebilirler. Migrenöz vertigo hastalarının geçirdiği ataklarda çoğu zaman bu belirtiler bir arada ortaya çıkar. Hasta önemli bir ağrı hissetmeyebilir, ancak baş dönmesi şikayetleri migrenin etkisiyle BPPV’ye oranla daha güçlüdür. Migrenöz vertigonun tedavisi için öncelikle migrenin tedavi edilmesi gerekir. Ancak migren tedavisi konusunda kesin bir yöntem olmadığı için hastanın, migren ataklarını tetikleyen unsurlardan uzak durması gerekir. Sağlıklı beslenen, iyi uyuyan, yoğun koku ve ışıktan uzak duran migren hastalarında migrenöz vertigo ataklarının şiddeti kontrol altında tutulabilir. 

Denge siniri iltihabı nedir?

Vertigonun en sık rastlanan çeşitlerinden biri de denge siniri iltihabıdır. Bu iltihap genellikle üst solunum yolları enfeksiyonlarının ardından gelişir. Üst solunum yollarında enfeksiyon geçiren hasta, vücuduna giren virüslerin denge sinirinde iltihap yapması sonucu şiddetli baş dönmesi şikayetleri yaşayabilir. İşitmesinde oluşan kayba çoğu zaman kulak çınlaması ve uğultu eşlik eder. İltihap nedeniyle denge siniri işlevini göremediği için oluşan denge kaybı, kişinin günlük hayatını sürdürmesini zorlaştırır. Denge siniri iltihabına bağlı gelişen vertigo ataklarının önlenebilmesi için iltihabın ilaç tedavisiyle giderilmesi gerekir. Bu süre içinde hasta mutlaka yatakta kalmalıdır. Akut dönemi geçirdikten sonra hasta, dengede kalma konusunda daha başarılı olabilir. Kulak çınlaması ve uğultu şikayetleri de azalabilir. Ancak denge siniri iltihabının kesin olarak iyileşebilmesi bazı durumlarda aylarca devam edebilir. Bu süreçte hastanın vertigo ataklarına karşı dikkatli olması gerekir. Kullandığı ilaçları hekimine danışmadan bırakması ise hastalığın tekrarına yol açabilir. Bu durumda tedavi sürecine yeni baştan başlamak gerekebilir. 

Denge siniri tümörü nedir?

Vertigo çeşitlerinden bir diğeri de denge siniri tümörüdür. Bu hastalık da diğerleriyle aynı belirtileri verir ve tedavisi biraz zaman alabilir. Denge sinirinde oluşan tümörler iyi huyludur ve hasta için genellikle hayati risk yaratmazlar. Ancak hızlı büyüme eğilimindedirler ve fazla büyüdüklerinde beyin sapına yaptıkları baskı artar. Buna bağlı olarak hasta, denge güçlüğü ve kulak çınlaması şikayetlerini daha güçlü şekilde yaşar. Küçük tümörlerin tedavisinde ışın tedavisi kullanılabilir. Büyük tümörlerin tedavisi içinse cerrahi müdahaleler gerekir. Tümörün beyne sıçraması durumunda beyinde tümör gelişebilir. Buna bağlı olarak beyin içi kanamalar ve beyin damarlarında bozulmalar görülebilir. Hastaya beyin siniri tümörü teşhisinin konulabilmesi için hastalığın detaylı incelenmesi gerekir. Denge siniri iltihabı olarak değerlendirilen bir vertigoda ilaç tedavisiyle yetinilmesi ve tümörün temizlenmemesi, tümörün beyne sıçramasına zemin hazırlayabilir. Denge siniri tümörü tedavisinde zamanlama da önemlidir. Hastanın ameliyat olmayı geciktirmesi durumunda cerrahi müdahaleler zorlaşabilir. Bu süreçte hasta, bilişsel fonksiyonlarının birçoğunda çeşitli sorunlarla karşılaşabilir. 

Vertigo hastalığında ne zaman doktora başvurmak gerekir?

Gün içinde farklı nedenlerden dolayı oluşan her baş dönmesi şikayeti vertigo kapsamında değerlendirilemez. Baş dönmesi şikayetlerinin vertigodan kaynaklandığını düşünmek için denge kaybının şiddetli olması, kişinin gördüğü hareket illüzyonunun bulantı ve kusma gibi şikayetlere yol açması gerekir. Vertigo atakları genç yaşlarda belli belirsiz olabileceği gibi, günlük hayatı etkileyecek düzeyde de olabilir. İlerleyen yaşla birlikte atakların şiddeti ve etkisi artabilir. Yaşa bağlı olarak gelişen vertigo atakları sabah yataktan kalkarken kendisini belli eder. Gün içinde baş dönmesi şikayetlerini sıkça ve şiddetli derecede yaşıyorsanız, vakit geçirmeden en yakın sağlık kurumuna başvurarak vertigo konusunda gerekli tanı süreçlerini başlatabilirsiniz. Gün içinde bilgisayar ekranına fazla bakıyor, yeterince hareket etmiyor ve su tüketiminize dikkat etmiyorsanız, basit birtakım davranış tarzı değişiklikleriyle baş dönmesi şikayetlerinizden kurtulabilirsiniz. Ancak şikayetlerinizin vertigodan kaynaklanıyor olabileceği hakkında en ufak bir şüpheniz varsa vakit geçirmeden bir sağlık kurumuna başvurmanızda yarar var. Sonraki süreçlerde neler yapmanız gerektiği hakkında en doğru bilgileri hekiminizden alabilirsiniz. 

Tüm okurlarımıza sağlıklı, keyifli ve bol kazançlı günler diliyoruz…